THIÊN
67: HÀNH CHÂM
Hoàng
Đế hỏi Kỳ Bá: " Ta đă nghe thầy
giảng về phép châm cửu châm, và ta đă áp dụng
để chữa bệnh cho trăm ho, nhưng huyết khí
của trăm họ không giống nhau về thịnh suy, cũng
không giống nhau về thể chất: Có những người
mà thán khí dễ bị kích động, vừa mới châm
vào th́ khí của người bệnh đă có phản
ứng, có những người mà vừa châm vào th́ khí
phản ứng xảy ra đồng thời, có những người
mà khi rút kim ra xong rồi th́ khí mới phản ứng 1 ḿnh,
có những người phải châm nhiều lần th́ người
bệnh mới biết phản ứng, có khi vừa phát châm
th́ khí phản ứng bằng cách nghịch lại, có người
châm được nhiều lần th́ bệnh càng nguy
kịch thêm[1]. Tất cả 6 t́nh huống trên được
biểu hiện với những phản ứng khác nhau, Ta
mong được nghe về nguyên nhân nào đă gây ra
những t́nh huống khác nhau ấy”[2].
Kỳ
Bá đáp : "Những người thuộc dạng Trùng
dương, thần khí của họ dễ bị kích
động, khí của họ dễ bị phản
ứng”[3].
Hoàng
Đế hỏi: "Thế nào là người thuộc
Trùng dương ?”[4].
Kỳ
Bá đáp : "Người thuộc dạng Trùng dương
t́nh cảm của họ phong phú như lửa cháy
phừng phừng, tính khí của họ cao ngạo, lời
nói thường rất nhanh, khi bước chân đi thường
bước cao lên, khí của 2 tạng Tâm và Phế
hữu dư[5]. Sự vận hành của Dương khí trơn
tru và sung thịnh và mở rộng ra bốn bề, do
đó mà thần của họ dễ bị dễ bị kích
động, và khí lại phản ứng sớm hơn”[6].
Hoàng
Đế hỏi: " Có những người thuộc
dạng Trùng dương, nhưng thần khí lại không
phản ứng nhanh trước, là tại sao ?”[7].
Kỳ
Bá đáp : "Đó chính v́ dạng người Trùng dương
này mang nhiều Âm khí bên trong”[8].
Hoàng
Đế hỏi: "Lấy ǵ để biết
được người này mang nhiều âm khí ?”[9].
Kỳ
Bá đáp : "Bởi v́ người thuộc dạng
đa Dương, tính của họ là thường vui
vẻ, c̣n người thuộc dạng đa âm dễ
nổi giận, nhiều lần nổi giận nhưng
họ lại cũng dễ bớt giận để
bỏ qua đó là loại người thuộc trong Dương
có Âm, v́ thế mới gọi họ là có ít nhiều Âm
trong Dương[10]. Sự vận hành, ly hợp giữa Âm
và Dương trong người họ không chính thường,
v́ thế thần khí của họ không thể phản
ứng nhanh, sớm được”[11].
Hoàng
Đế hỏi: "Có những người khi châm kim
xuống th́ khí của họ phản ứng ngay, đồng
thời với nhau, tại sao thế ?”[12].
Kỳ
Bá đáp : "Những người này khí Âm Dương
của họ được ḥa điệu, huyết khí
của họ vận hành nhu nhuận, trơn tru, v́ thế
sau khi châm kim xuống th́ khí xuất ra phản ứng ngay,
nhanh và đồng thời với nhau vậy”[13].
Hoàng
Đế hỏi: "Có những người khi đă rút
kim ra rồi, khí vẫn c̣n phản ứng 1 ḿnh, khí nào
đă khiến như thế ?”[14].
Kỳ
Bá đáp : "Những người này, Âm khí nhiều mà
Dương khí ít, Âm khí thuộc trầm, nhân v́ Âm khí
thịnh làm cho Dương khí vốn phù phải tàng
ẩn vào trong, v́ thế khi rút kim ra rồi, khí mới
theo sau đó, để phản ứng 1 ḿnh”[15].
Hoàng
Đế hỏi: "Có những người châm
nhiều lần mới cảm thấy có phản ứng,
khí nào đă khiến nên như thế ?”[16].
Kỳ
Bá đáp : "Những người này Âm nhiều mà Dương
ít, khí của họ trầm không nên nó khó xảy ra
phản ứng, v́ thế phải châm nhiều lần
mới biết có phản ứng”[17].
Hoàng
Đế hỏi: "Có những người châm kim vào
th́ khí bị nghịch, khí nào khiến nên như thế
?”[18].
Kỳ
Bá đáp : "Những trường hợp châm vào th́ khí
bị nghịch và càng châm nhiều lần th́ bệnh càng
nặng thêm, đó không phải là do ở khí Âm Dương
của người bệnh, cũng không phải do cái
thể phù trầm của khí, Đây chính là do lỗi
của những người thầy thuốc vụng
về làm nên, và cũng là do những sai lầm về
kỹ thuật của những người thầy
thuốc vụng về, không quan hệ ǵ đến h́nh
chất và khí Âm Dương của người
bệnh”[19].
行鍼篇第六十七
黃帝問於岐伯曰:余聞九鍼於夫子,而行之於百姓,百姓之氣血各不同形。或神動而氣先鍼行,或氣與鍼相逢,或鍼已出氣獨行,或數刺乃知,或發鍼而氣逆,或數刺病益劇。凡此六者,各不同形,願聞其方。
岐伯曰:重陽之人,其神易動,其氣易往也。黃帝曰:何謂重陽之人?岐伯曰:重陽之人,熇熇高高,言語善疾,舉足善高,心肺之臟氣有餘,陽氣滑盛而揚,故神動而氣先行。黃帝曰:重陽之人而神不先行者何也?岐伯曰:此人頗有陰者也。黃帝曰:何以知其頗有陰也?岐伯曰:多陽者多喜,多陰者多怒,數怒者易解,故曰頗有陰。其陰陽之離合難,故其神不能先行也。
黃帝曰:其氣與鍼相逢奈何?岐伯曰:陰陽和調而血氣淖澤滑利,故鍼入而氣出疾而相逢也。
黃帝曰:鍼已出而氣獨行者,何氣獨然?岐伯曰:其陰氣多而陽氣少,陰氣沉而陽氣浮,沉者內藏,故鍼已出,氣乃隨其後,故獨行也。
黃帝曰:數刺乃知,何氣使然?岐伯曰:此人之多陰而少陽,其氣沉而氣往難,故數刺乃知也。
黃帝曰:鍼入而氣逆者,何氣使然?岐伯曰:其氣逆與其數刺病益甚者,非陰陽之氣浮沉之勢也,此皆粗之所敗。工之所失,其形氣無過焉。