CỎ XƯƠĆ
( ACHYRANTHES ASPARA )
Tên cây : Cỏ xước, ngưu tất nam, nhả khoanh ngù (Tày), co nhả lìn ngu (Thái), hà ngù, thín hồng mía (Dao).
Mô tả : Cây cỏ, cao gần 1m, có lông mềm. Lá mọc đối, có cuống ngắn, mép uốn lượn. Hoa nhiều, mọc chúc xuống áp sát vào cành thành bông ở ngọn dài đến 20 - 30 cm. Quả mang lá bắc còn lại, nhọn thành gai dễ mắc vào quần khi đụng phải. Hạt hình trứng dài.
Phân bố : Cây mọc hoang khắp nơi, ở bãi cỏ, ven đường.
Bộ phận dùng : Toàn cây, chủ yếu là rễ. Thu hái quanh năm, rửa sạch, phơi hoặc sấy khô.
Thành phần hóa học :
Rễ chứa saponin triterpen, thủy phân cho acid oleanolic, galactosa, rhamnosa, glucosa. Quả có nhiều muối kali. Hạt có dầu béo.
Công dụng : Tác dụng chống viêm, chống tích huyết, gây co bóp tử cung. Chữa thấp khớp, ngã sưng đau, nhức lưng, đái dắt buốt, sau khi đẻ máu hôi không ra và kinh nguyệt đau. Ngày 8 - 16g, dạng thuốc sắc, dùng riêng hoặc phối hợp với dược liệu khác.