Huyền Thoại
Bạch Chỉ

Bạch Chỉ xưa nay vẫn dùng để chữa bệnh đau đầu, hay đau răng .

Trong tủ thuốc Bắc, Bạch chỉ rất nặng mùi . Bạch chỉ cũng như nhiều vị thuốc khác, lúc bắt đầu không có tên ấy, vì ngôn ngữ  mỗi vùng lại có một tên khác .

Ngày xưa, rất xưa, xưa đến nỗi chuyện xảy ra từ thời đaiï nào cũng không rõ.  Lúc ấy không ai biết Bạch Chỉ là một vị thuốc, cả đến nhiều danh y cũng chưa biết đến công dụng của dược thảo này .

  Chuyện kể một hôm có một vị Tú Tài độ 30 tuổi, bỗng nhiên cảm thấy đầu nặng chân nhẹ . Mới đầu Cậu Tú tưởng vì làm việc mệt mà đau đầu nên coi thường. Nhưng sao lần này không giống như những lần trước chỉ đau vài hôm rồi khỏi. Hơn nữa hình như càng ngày càng đau nặng hơn.  Mặt  cậu Tú tái mét; đằng sau ót và hai cánh tay toát mồ hôi đau quá không chịu nỗi , người nhà tìm thầy hốt thuốc chới với cả lên .

Cậu Tú đã uống thuốc của tất cả các thầy Lang khắp vùng nhưng đều vô hiệu.

Một hôm cậu được  các bạn cho biết rằng tại tỉnh Hồ Bắc gần núi Vu Sơn, nghe  đồn rằng ở đấy có một vị lương y chuyên trị bệnh đau đầu. Cả nhà đều vui mừng dục cậu lên đường  tìm đến Cụ Lang ở núi Vu Sơn cầu y,  mong được chữa lành , càng sớm càng tốt .

Cậu Tú thuê xe ngựa chở đi, vài ngày sau mới đến được nhà Cụ Lang.  Khi vừa bước chân vào nhà, cậu ngả vật xuống đất. Hai tay cậu ôm đầu, tưởng chừng nghe có tiếng chuông đánh vang  dội như búa bổ trong óc. Cậu Tú mặt mày tái xanh không còn chút khí lực nào, cầu xin Cụ Lang cứu mạng .

Cụ Lang nhanh nhẹn đỡ cậu Tú đang nằm dưới đất dậy, hỏi thăm bệnh tình để  biết rõ trước khi  cho thuốc .

Nhưng trước khi bắt đầu, Cụ Lang ra điều kiện trước với cậu Tú  :

-Cậu chỉ biết uống thuốc  nhưng không được hỏi tên thuốc và cách chữa trị. Nhớ kỹ, tuyệt  đối không được hỏi gì cả. Trong khi chữa bệnh cậu cứ ở lại đây, nhưng sau khi khỏi bệnh , cậu phải về nhà lập tức .

Cậu Tú đầu đang đau như búa bổ, nghe cụ Lang ra điều kiện, cậu thực tâm chỉ muốn được chữa lành, không cầu xin bất cứ chuyện gì khác, nên  nói  với cụ Lang :

-Con thề xin vâng lời cụ. Xin cụ ra ơn chữa trị nhanh lên cho kẻo con đau chết mất . .

Bắt đầu từ hôm ấy, cậu Tú ở  lại. Cụ Lang  lấy trong tủ ra một viên thuốc to bằng đầu ngón tay, bảo cậu dùng trà Kinh Giới mà uống. Viên thuốc nhai nát ra có mùi vị đặc biệt, cũng có vị ngọt của mật ong nên không khó  nuốt .

Trưa hôm sau, mặt cậu Tú trông  tươi tỉnh lên nhiều .Cậu nghĩ thầm :

Bao nhiêu danh y đều không chữa được, thế mà chỉ mới dùng hai, ba viên thuốc đã thấy gần lành, thật khó tin!

Bây giờ ý tưởng và sức khỏe của cậu Tú khác hẳn . Chứng đau đầu kỳ dị cũng hết nên cậu thấy tò mò muốn  tìm hiểu vị thuốc tiên kia là thuốc gì. Vấn đề là đã trót thề thốt nặng lời  nên không dám hỏi ai  cả .

Khỏi bệnh rồi, lời thề nguyện, hứa hẹn  gì cũng đều vô nghĩa. Trong trí cậu Tú chỉ muốn biết viên thuốc  thần kia là thuốc gì, nên giả vờ chưa lành, nấn ná ở lại, mong  chờ cơ hội  tìm ra bí mật của vị thuốc .

Sáng hôm sau, một buổi sáng  gió mát  trời thanh làm cậu Tú muốn đi dạo quanh vườn .  Hôm ấy Cụ Lang đã  dặn  cậu Tú cứ ở nhà yên tâm tĩnh dưỡng, Cụ phải cùng với chúng đệ tử  lên núi hái thuốc . Nhà chỉ còn một mình cậu Tú trông nom. Cơm trưa đã được chuận bị sẵn cho cậu .

Cụ Lang là một người danh giá khá giả trong làng nên nhà to lớn rộng rãi. Có một  kho chứa thuốc, tường vách cửa ngõ rất kiên cố vững chắc. Bên trong  mấy chục thứ dược thảo xếp chồng chất lên nhau, gọn gàng từng đụn lớn. Cửa ra vào kho hàng ngày vẫn khóa chặt, nhưng hôm nay  trong mắt cậu Tú, cái khóa  bỗng hóa ra  to  lớn dị thường. Cả một tòa nhà to lớn mênh mông, hôm nay chỉ một mình cậu Tú đi đi lại lại, ruột gan cồn cào chỉ muốn tìm ra bí mật của dược thảo, không biết là giống cỏ gì, và ngoài mật ong  ra còn phối hợp với món gì nữa không .

Cậu Tú thất vọng thẫn thờ bước ra vườn sau. Bỗng thấy xa xa một giàn phơi thuốc ẩn hiện  trước mắt, bèn vội vàng  chạy nhanh đến giàn thuốc lá đang phơi .

Trên giàn phơi chất đầy một thứ dược thảo già non lẫn lộn, củ, rễ màu trắng, còn lẫn lộn một vài cành lá chưa khô, nên cậu Tú nhận ra ngay được dược thảo đang phơi .Tất cả đều là giống cỏ mọc khắp rừng, lá màu tím, to độ 2, 3 ngón tay, hoa trắng, nhụy vàng có chấm nhỏ li ti .

Cậu Tú lấy vài rễ cây đưa lên mũi ngửi, một mùi thơm đặc biệt ngào ngạt xông lên, câu nhai thử một ít rễ thấy đúng là mùi vị của thứ thuốc được dùng để chữa trị .

Mới trước đây không lâu, cậu Tú băn khoăn thác mắc, lo không tìm ra được vị thuốc cứu mạng, thì bây giờ lòng vui vẻ thỏa mãn. Thấy đói bụng, cậu bèn vào nhà ăn bữa  cơm trưa đã dọn sẵn một cách ngon lành. Nhìn dáng điệu hăng hái nồng nàn đây nhiệt huyết, biết ngay là cậu đã thành công và đang sung sướng vô cùng .

Chiều tối Cụ Lang và chúng đệ tử gánh thuốc hái được trên núi trở về. Cụ Lang vừa trông thấy cậu Tú đứng chờ trước cửa  hỏi ngay :

-Hôm nay cậu Tú thấy thế nào. Khỏe chưa ?

Cậu Tú tươi cười trả lời :

Thưa cụ, Cảm ơn cụ, con cảm thấy chưa bao bao giờ khỏe mạnh như  thế này . Chắc là đã khỏi hẳn rồi .

Cụ Lang nghe thế cười to, tỏ vẻ bằng lòng đi vào kho cất thuốc .

Tối đến cả nhà cơm nước xong, ai lo việc nấy. Rừng núi ban đêm yên tĩnh, tiếng réo rắc của côn trùng ban đêm nghe rất rõ ràng . Cậu Tú ngồi đọc sách trong phòng, lắng tai nghe tiếng cối đá giã thuốc lẫn với tiếng côn trùng vẳng lại, nghe rõ mồn một .

Cậu Tú nghe tiếng chày giã thuốc chịu không nỗi, bước ra khỏi phòng men theo hành lang , đến kho dược thảo nơi chế thuốc của cụ Lang .

Cậu nhìn qua khe hở thấy bên trong, cụ Lang và chúng đệ tử đang cẩn thận giã thuốc trong cối đá . Khi thuốc đã nhuyễn thành bột, cụ chế mật ong vào thuốc, mùi mật ong với thuốc thơm xông lên rất nồng nàn .

Cậu nhìn kỹ thấy dược thảo giã trong cối đá chính là thứ  củ có rễ trắng cậu trông thấy phơi ngoài vườn ban ngày .

Thuốc  đóng lại thành viên xong, được đem vào phòng sấy đợi khô .

Hôm sau, lúc Cậu Tú  còn nằm trên giường, vừa mở mắt  đã thấy cụ Lang đứng ngay bên đầu giường. Cậu vội vàng vùng dậy.  Cụ Lang ấn vai cậu ngồi xuống nói :

- Chắc cậu đã biết giống thuốc dược thảo rồi nhỉ ? Vì thế tôi không cần dấu diếm gì nữa .

Nét mặt cụ Lang rất hiền hòa thân ái, cụ nói tiếp :

-Món thuốc này là thuốc gia truyền của tồ tiên tôi truyền lại . Điều đặc biệt là thuốc này không cần đi chung với thuốc gì khác cũng có thể trị được bệnh. Nếu được chế luyện với mật ong thì sức thuốc làm bớt đau càng mạnh .

Dược thảo này chưa có tên, nên  ban đầu tôi  bảo cậu đừng hỏi tên  vì thế. Trên đời không có Y Sư nào lại không biết tên thuốc mình dùng phải không? Cậu là một người  đã đỗ Tú Tài, là một danh sĩ. Chắc có thể đặt cho dược thảo này một cái tên xứng đáng. Tôi đến  đánh thức cậu dậy sớm thế này vì không muốn cậu ngại ngùng hối hận . Nếu không nói trước, hôm nay cậu về nhà  thì hết cơ hội .

Cậu Tú nghe xong cảm động nắm chặt hai tay cụ Lang  nói:

-Thưa cụ đúng như thế. Con đã thấy thuốc phơi sau vườn, nên đoán biết được vị thuốc trị bệnh đau đầu rồi. Nghe cụ bảo con đặt tên, con rất vinh hạnh. Con thực cũng không biết giống cỏ này tên gì. Cụ nghĩ tên Hương Bạch Chỉ được không ?

Hương là mùi thơm, Bạch là  rễ cây màu trắng, Chỉ là ý nói rể non vừa mọc .

Cụ Lang gật đầu bằng lòng .

Thế là từ đấy, môn thuốc “Hương Bạch Chỉ  trấn thống ” chuyên trị ngừng đau  ra đời làm cho Vu Sơn nổi tiếng khắp nơi .

Ngày nay vì ngôn ngữ biến chuyển, Hương Bạch Chỉ chỉ còn lại Bạch Chỉ, và cũng còn nhiều tên khác ở nhiều địa phương khác. Nhưng trong  “Bổn Thảo Thư “ được  dùng  Hương Bạch Chỉ  để  ghi chép, cũng như nhiều Y Sư dùng tên này để ra toa .

Dược Thảo Bạch Chỉ

Tên khoa học : Angelica Dahurica

Có 12 tên khác nữa .

Tính chất: Bạch Chỉ  Vị cay, tính  ấm vào ba kinh  Phế, Vị, và Đại Trường, không độc .

Công dụng :

Giải trừ phong, thấp , thông khiếu và phát hãn. Chủ dược của Kinh Dương Minh, vì mạch kinh Dương Minh chằng lên mặt, cho nên Bạch Chỉ trị các chứng bệnh ở mặt: nhức đầu, mắt mờ , chói mắt, chóng mặt, mi mắt đau nhức, đau chân răng, da mặt sần sùi, mụn con. Ngoài da ngứa lở, giảm đau.

Người nào huyết nhiệt, có hư hỏa không nên dùng .

Vào mùa thu, khi lá úa vàng, đào Bach Chỉ , cắt bỏ cành , dùng thân và rễ , tránh làm sây sát vỏ và gãy rễ . Không lấy rễ khi hoa đã kết hạt, rửa sạch đất. Thái nhỏ. Có thể phơi ngay hay xông diêm sinh, hay cho vào vại  có vôi đậy kín một tuần rồi mới lấy ra phơi hay sấy khô .

Ủ vôi hay xông diêm sinh vì để lâu hay sinh mọt .