H�nh thiền  dưới �nh s�ng khoa học

Lương y V� H�

Thiền l� một n�t văn ho� đặc sắc của phương Đ�ng.  Từ đầu thế kỷ 20, sau khi được du nhập v�o phương T�y, thiền đ� tho�t ra khỏi ranh giới của t�n gi�o v� nhanh ch�ng được tiếp nhận như một phương ph�p  để chữa l�nh những căn bệnh của x� hội hiện đại do căng thẳng t�m l� g�y ra.  Ng�y nay, với tinh thần khoa học v� t�nh thực tiển của người �u Mỹ v� dưới sự gi�p sức của c�c thiết bị hiện đại, nhiều hiệu quả thực tế của thiền đ� dần dần đựoc s�ng tỏ.

Thiền l� qu� tr�nh hạ thấp s�ng n�o v� giảm chuyển ho�

Nhiều nghi�n cứu kh�c nhau đ� cho thấy trong qu� tr�nh ngồi thiền, nhịp thở chậm lại, nhịp tim v� huyết �p giảm xuống, s�ng n�o hạ thấp v� mức độ chuyển ho� giảm theo.  Năm 1967, Gi�o sư Herbert Benson, trường Đại học Harvard đ� tiến h�nh nghi�n cứu tr�n 36 người tham gia ngồi thiền.  Th� nghiệm cho biết khi ngồi thiền nhu cầu oxy �t hơn b�nh thường 17%, nhịp tim giảm 3 nhịp mỗi ph�t v� c� sự gia tăng s�ng theta ở n�o.  Một nghi�n cứu kh�c do hai Gi�o sư người Nhật Kasamatsu v� Hirai thực hiện trong khi  thiền sư Soto ngồi thiền cho thấy c� sự xuất hiện tuần tự s�ng alpha, gia tăng bi�n độ s�ng alpha, tiếp tục l� sự giảm thấp s�ng alpha v� cuối c�ng l� sự ph�t triển s�ng theta[i].  S�ng n�o hạ thấp tương ứng với t�nh trạng an tĩnh của cơ thể.  S�ng beta nhanh v� kh�ng đều (khoảng 20c/s) ứng với điều kiện t�m l� căng thẳng, nhiều tạp niệm.  S�ng alpha (khoảng 8 đến 13c/s) l� s�ng n�o ứng với t�nh trạng thư gi�n cơ bắp,  t�m l� thoải m�i v� tinh thần minh mẩn.  Sự gia tăng bi�n độ s�ng alpha ứng với t�nh trạng �m dịu thần kinh.  S�ng theta (khoảng 4c/s) thường xuất hiện liền trước l�c ngủ.  Khi ngồi thiền, s�ng theta sinh ra nhưng con người vẫn tỉnh t�o, s�ng theta ứng với qu� tr�nh nhập tĩnh của h�nh giả.  Ở những người nhập tĩnh s�u, điện n�o đồ c� thể xuất hiện s�ng gamma (từ 1 đến 2c/s).

N�i chung, sinh hoạt h�ng ng�y lu�n l�m cho thần kinh con người ở trong t�nh trạng căng thẳng, k�ch th�ch ở những mức độ kh�c nhau dễ g�y rối loạn thần kinh thực vật, dẫn đến rối loạn hoạt động nội tiết v� hoạt động miễn nhiễm.  Ngược lại, qu� tr�nh hạ thấp s�ng n�o, giảm chuyển ho� v� giảm ti�u hao năng lượng của thiền l� qu� tr�nh chủ động l�m cho bộ n�o được nghỉ ngơi, phục hồi khả năng tự điều chỉnh, tự ho�n thiện, qua đ� cải thiện c�c chức năng sinh l� của cơ thể v� n�ng cao khả năng chống lại những sự quấy nhiểu của m�i trường b�n ngo�i.

Thiền tạo ra sự kh�c biệt cụ thể tr�n n�o bộ, ph�t triển tr� n�o v� l�m chậm sự l�o ho�

C�c nh� thần kinh học cho rằng n�o bộ c� thể nhận biết, th�ch ứng v� tự điều chỉnh c�c ph�n tử v� c�c tế b�o tr�n cơ sở kinh nghiệm v� sự luyện tập.  �ng Kosslyn, một nh� t�m thần học n�i �Nếu bạn l�m một điều g� đ�, bất cứ c�c g�, ngay cả chơi b�ng b�n , trong 20 năm, mỗi ng�y 8 tiếng th� trong n�o bộ của bạn sẽ c� một sự kh�c biệt so với những người kh�ng l�m việc đ�.  Điều nầy l� tất yếu�.  Gần đ�y, một b�o c�o của 2 nh� khoa học Arthur F. Kramer v�  Mc. Auley trường Đại học Illinois được phổ biến trong tập san chuy�n về l�o khoa số th�ng 9/2006 của Hội Khoa học Mỹ đ� x�c nhận những người gi� thường xuy�n tập thể dục c� thể ph�t triển v�ng n�o tương ứng v� cải thiện tr� nhớ.  Người tham gia th� nghiệm[ii] l� những người c� cuộc sống tĩnh tại, tuổi từ 60 đến 79 tuổi.  Họ được tập trung mỗi tuần 3 lần để tập những b�i tập aerobic nhẹ -tương tự như một loại thiền động- Sau 6 th�ng, đối chiếu, so s�nh bộ n�o của những người nầy qua những h�nh ảnh được chụp bằng m�y cộng hưởng từ  đ� cho thấy c� sự gia tăng đ�ng kể khối lượng n�o giữa trước v� sau đợt th� nghiệm.  Đối với thiền tĩnh, kết quả c�ng khả quan hơn.  B� Sara W. Lazar, Gi�o sư trường Đại học Harvard, l� người đồng nghi�n cứu với Tiến sĩ Benson tại Bệnh viện Massachusettes General Hospital (MGH).  B� cho biết thiền gi�p gia tăng chức năng của bộ n�o, tăng cường khả năng tập trung tư tưởng v� cải thiện l�o ho�.  Đặc biệt, thiền l�m gia tăng độ d�y của phần vỏ n�o ph�a trước tr�n.  Điều nầy tương phản với qu� tr�nh tho�i ho� n�o ở người gi�.  Nghi�n cứu nầy dựa tr�n những người  từ 25 đến 50 tuổi, ngồi thiền 40 ph�t mỗi ng�y.  B� Lazar n�i �Ảnh hưởng của thiền định c� thể đảo ngược tiến tr�nh l�o ho��.

Thiền l� liệu ph�p đối trị c�c  bệnh t�m thể

Từ l�u, khoa học đ� ph�n biệt được mỗi khu vực n�o c� li�n quan đến những cảm x�c hoặc những khả năng kh�c nhau của con  người. Ng�y nay, với sự hổ trợ của c�c thiết bị hiện đại, c�c nh� khoa học đ� x�c định được rằng qu� tr�nh ngồi thiền đ� hoạt ho� được v�ng n�o trước tr�n b�n tr�i, nơi c� những tế b�o thần kinh cho ta cảm gi�c phấn khởi, an lạc.  Ch�nh điều nầy đ� gi�p cho c�c vị thiền sư dễ an định nội t�m, kh� bị k�ch động bởi những cảm gi�c hận th�, sợ hải, lo �u.  Do đ�, thiền cũng l� biện ph�p đối trị hửu hiệu đối với  c�c chứng bệnh do căng thẳng t�m l� g�y ra. Gi�o sư Herbert Benson cho rằng phần lớn c�c bệnh nh�n đến c�c ph�ng mạch đều c� li�n quan đến stress.  Những ca bệnh nầy đ�p ứng rất k�m đối với thuốc v� phẫu thuật nhưng lại rất tốt đối với c�c liệu ph�p tiếp cận t�m thể.  Đối với c�c bệnh c� nguồn gốc t�m l�, liệu ph�p thiền l� c�ch chữa tận gốc.  Những nghi�n cứu về thiền đều cho thấy thiền l�m giảm sự căng cơ, gi�p giải toả sự lo �u, bất an, đặc biệt l� l�m giảm họat ho� c�c nội tiết tố stress.  Hiện nay c� một phương ph�p thiền đ� được ch�nh thức đưa v�o giảng dạy v� thực h�nh l�m s�ng tại nhiều trường Đại học v� Bệnh viện ở phương T�y, kể cả một số trường lớn ở Mỹ như Umass, Stanford, Duke, Virginia, San Francisco, . ..  Đ� l� MBSR.  MBSR l� chữ viết tắt của thuật ngử �Mindfullness Based Stress Reduction�, tạm dịch l� �giảm Stress dựa tr�n sự tỉnh gi�c�.  MBSR được xem l� một liệu ph�p bổ sung gi�p điều chỉnh tinh thần, cảm x�c v� cải thiện sức khoẻ.  Đ�y l� một kỷ thụ�t ph�t triển ch�nh niệm, tức khả năng nhận biết điều g� xảy ra nơi th�n v� t�m, qua đ� c� thể l�m chủ bản th�n v� điều ho� cảm x�c.  MBSR đ� được Gi�o sư Jon Kabat-Zinn khởi xướng đưa v�o thực h�nh l�m s�ng từ đầu những năm 1970.  Cho đến nay, h�ng chục ng�n người đ� được hưởng lợi từ chương tr�nh huấn luyện v� điều trị nầy.  Kết quả cho thấy MBSR gi�p điều trị những bệnh về tim mạch, c�c chứng đau nhức m�n t�nh, rối loạn chức năng ở dạ d�y, ruột, chứng đau nửa đầu, cao huyết �p, mất ngủ, lo �u, hoảng loạn. . . Hiện nay, tr�n thế giới đ� c� hơn 200 bệnh viện hoặc cơ sở y tế c� thực h�nh điều trị bằng MBSR[iii].

Thiền gi�p cải thiện t�nh trạng rối loạn dương cương.  

 Hoạt động cương chịu sự chi phối của hệ thần kinh thực vật gồm 2 hệ hoạt động đối nghịch nhau v� nằm ngo�i tầm kiểm so�t của � ch� con người.  Hệ đối giao cảm l�m cho mạch m�u v� c�c cơ trơn của thể hang nở ra thu m�u đến để g�y cương.  Hệ giao cảm l�m co mạch n�n c� thể l�m cản trở hoạt động cương.  Do đ�, những người dễ bị căng thẳng, lo lắng do cuộc sống hoặc do cơ địa c� thần kinh yếu, thần kinh thực vật dễ bị rối loạn thường dẫn đến xuất tinh sớm.  Đối với những trường hợp nầy, b�n cạnh việc ăn uống hợp l� v� vận động tốt, t�c dụng điều ho� thần kinh giao cảm để giảm stress v� gia tăng năng lực kiểm so�t cảm x�c của thiền l� biện ph�p bổ sung t�ch cực.  Về mặt lưu th�ng kh� huyết, những đ�p ứng thư gi�n trong qu� tr�nh ngồi thiền vừa trực tiếp l�m nở mạch vừa k�ch hoạt tiết  ra  th�m chất Nitric oxide[iv] n�n  c� t�c dụng rất tốt trong hoạt động cương dương.  Nitric oxide l� một ho� chất quan trọng c� t�c dụng l�m gi�n nở mạch m�u trong cơ chế g�y cương.  Như vậy, thiền c� thể gi�p cải thiện suy nhược sinh dục th�ng qua 2 cơ chế thần kinh v� nội tiết.  Nguy�n tắc nầy cũng đ� được vận dụng từ xưa ở phương Đ�ng.  H�t thở s�u v� điều ho�, một h�nh thức tập trung tư tưởng th�ng qua quan s�t hơi thở để điều ho� thần kinh giao cảm v� kiểm so�t cảm x�c c� thể gi�p người nam l�m chậm lại sự ph�ng tinh.  Điều nầy từng được ghi lại trong những t�c phẩm Tố Nử Kinh v� Ngọc Ph�ng B� Quyết, những s�ch cổ của Trung Quốc về nghệ thuật ph�ng trung.  Đoạn đối đ�p giũa Tố Nử v� Ho�ng Đế về kỹ thuật nầy c� ghi[v] �Phải thở s�u v� đếm từ 1 dến 30. V� cứ thế l�m lại nhi�� lần.  C�ng dụng của c�ch nầy l� l�m cho đ�n �ng c� được sức bền bỉ.�

Thiền tăng cường hệ miễn dịch

Nhiều nghi�n cứu cho thấy c�c phương thức h�nh thiền kh�c nhau như qu�n s�t hơi thở, lần chuỗi, niệm kinh, nhẩm số hoặc những cử động lập đi lập lại như đi bộ, đi quyền, đan len. . . đều c� khả năng l�m gia tăng hệ miễn dịch.  C� thể kể đến[vi] những cuộc nghi�n cứu của Viện Nghi�n Cứu Kundalini ở Boston v�o năm 1976 tại Bệnh viện Cựu Chiến Binh La Jolla ở California, th� nghiệm của nh� T�m l� học Alberto Villoldo ở  trường Đại học Sanfrancisco năm 1980.  Nhiều người đặc biệt quan t�m đến c�ng tr�nh nghi�n cứu của B�c sĩ Carl Simonton về điều trị ung thư trong những năm 1970.  Trong những th� nghiệm n�y �ng hướng dẫn cho người bệnh thư gi�n v� h�nh dung những bạch cầu của họ l� những chiến sĩ t�m v� diệt.  Đội qu�n dũng mảnh đ� chiến đấu, chiến thắng v� mang đi c�c tế b�o ung thư đ� chết.  Kết quả th� nghiệm tr�n những bệnh nh�n ung thư giai đoạn cuối đ� cho biết thời gian sống c�n của những bệnh nh�n tham gia ngồi thiền tăng l�n gấp 2 lần rưởi so với những người kh�ng ngồi thiền.

V�o th�ng 7/1997, Tiến sĩ Richard Davidson, Gi�o sư T�m l� học trường Đại học Wisconsin đ� tiến h�nh một cuộc nghi�n cứu[vii] về t�c động của thiền đối với hoạt động thần kinh v� khả năng miễn nhiễm tr�n 48 đối tượng l�  nh�n vi�n của c�ng ty kỹ thuật sinh học Promega (phần lớn những người n�y l� những nh� khoa học).  Những người nầy được hướng dẫn thực h�nh  thiền mỗi lần 3 giờ, mỗi tuần một lần, trong  thời gian 8 tuần lể.  Cuối giai đoạn 8 tuần, những nh�n vi�n ngồi thiền v� những nh�n vi�n kh�c kh�ng ngồi thiền đều được cho ch�ch ngừa vaccin c�m.  Ở thời điểm 4 tuần v� 8 tuần sau khi chủng ngừa, tất cả mọi người đều được thử m�u để kiểm tra số lượng kh�ng thể.  Kết quả cho biết số kh�ng thể đ� gia tăng th�m 50% ở những người c� ngồi thiền so với những người kh�ng ngồi thiền.  Như vậy, cuộc thử nghiệm đ� cho thấy việc h�nh thiền trong một giai đọan ngắn cũng c� t�c dụng gia tăng hệ miễn dịch.  Quan trọng hơn, khả năng nầy c� thể k�o d�i một thời gian sau khi ngưng ngồi thiền.

Thiền gi�p cải thiện h�nh vi

C�c nh� t�m thần học đang cố kh�m ph� xem liệu việc ngồi thiền c� thể cải thiện những chương tr�nh của bộ n�o c� khuynh hướng chống x� hội hay kh�ng.  Mới đ�y, một cuộc nghi�n cứu về t�c động của Vipassana, một loại thiền qu�n niệm hơi thở của Ấn Độ cổ, đối với những t� nh�n tại nh� t� Tihar đ� được c�ng bố tr�n tờ the Indian Express số ra ng�y 16.12.2006.  Nghi�n cứu  được tiến h�nh bởi một nh�m sinh vi�n trường Đại học Vivekanand ở New Delhi.  Họ chọn ra 42 t� nh�n t�nh nguyện.  Ph�n nửa số người tr�n được hướng dẫn thực h�nh thiền trong thời gian 10 ng�y.  Sau thời gian th� nghiệm, c�c t� nh�n được đ�nh gi� c�c ti�u chuẩn về l�ng tự trọng, khả năng ổn định cảm x�c v� tinh thần tr�ch nhiệm đối với x� hội.  Điều ghi nhận được l� tất cả những người đ� trải qua kho� thiền đều c� kết quả t�ch cực hơn nhiều so với những người kh�ng ngồi thiền.  Nh� t� Tihar ở New Delhi l� nh� t� đầu ti�n thực hiện chương tr�nh gi�o dục t� nh�n th�ng qua những kho� thiền Vipassana 10 ng�y từ năm 1975.  Hiện nay chương tr�nh nầy đ� được thực hi�n ở nhiều nơi tr�n thế giới, bao gồm Ấn Độ, Israel. M�ng Cổ, New Zealand, Taiwan, Thailand, Anh  quốc v� Hoa Kỳ[viii].

Nghi�n cứu của Gi�o sư David Kavanagh tại trường Đại học Queensland cho thấy đối với những người nghiện rượu, thiền c� khả năng chế ngự đựơc cảm gi�c th�m rượu.  Đối với th�i quen hay ăn vặt dễ dẫn đến b�o ph� v� c�c loại bệnh về chuyển ho� kh�c, nhiều nh� khoa học cho rằng những người c� nhiều �p lực trong cuộc sống thường c� khuynh hướng hay ăn vặt để l�m dịu đi những căng thẳng t�m l�.  Trong những trường hợp nầy, thiền c� t�c dụng điều ho� thần kinh, giải toả stress n�n c� thể chữa được th�i xấu nầy.  Đối với những trường hợp b�nh thường, thiền gi�p tạo một tinh thần thoải m�i, lạc quan, dễ ho� hợp l� điều rất r� r�ng.  Michael Slater, một nh� sinh học ph�n tử ở Promega đ� tham gia v�o cuộc thực nghiệm về thiền của �ng Davidson đ� ph�t biểu �Quả thật t�i l� một nh� khoa học thực nghiệm trong mọi lảnh vực của cuộc sống.  T�i nghi ngờ gi�o điều.  T�i đ� thử thực h�nh thiền v�  thiền đ� thực sự hấp dẫn t�i.  T�i đ� cảm nhận được sự giảm căng thẳng trong t�i.  T�i bớt gắt gỏng, cau c�.  T�i c� khả năng tiếp nhận những �p lực c�ng việc lớn hơn.  Vợ t�i cũng cảm thấy t�i dễ th�n cận hơn.  Như vậy, thiền đ� c� những t�c dụng r� rệt.  Đối với những nh� khoa học thực nghiệm, như vậy l� đủ.�  Những người ngồi thiền c� v�ng vỏ n�o trước tr�n b�n tr�i hoạt động nhiều hơn b�n phải n�n c� tinh thần lạc quan, dễ chia sẽ, tha thứ.  Mặt kh�c, họ sẽ phục hồi nhanh ch�ng sau khi bị t�c động bởi những cảm x�c ti�u cực.

Thiền gi�p n�ng cao chỉ số th�ng minh cảm x�c

Trước đ�y, khi n�i về sự th�nh đạt, người ta nhấn mạnh đến chỉ số th�ng minh, thường gọi l� IQ (Intelligent Quotient).  Tuy nhi�n theo nghi�n cứu của một số nh� khoa học, chỉ khoảng 25% số người th�nh đạt c� chỉ số th�ng minh tr�n trung b�nh.  Như vậy, chỉ số IQ kh�ng giải th�ch được sự th�nh c�ng của 75% số người c�n lại.  C�c nh� nghi�n cứu cũng loại trừ nh�n tố năng lực chuy�n m�n.  Cuối c�ng, người ta khẳng định th�ng minh cảm x�c l� yếu tố quyết định sự th�nh c�ng của những người n�y.  Đặc biệt trong cuộc sống hiện nay, nhịp sống nhanh v� t�nh cạnh tranh cao, mỗi người đều dễ bị t�c động bởi Stress th� yếu tố th�ng minh nầy c�ng c� � nghĩa quyết định.  N�i chung, th�ng minh về mặt cảm x�c (Emotional Intelligence) hay chỉ số th�ng minh cảm x�c (Emotional Quotient) l� kỹ năng của một người về việc cảm nhận, đ�nh gi� v� quản l� cảm x�c của c� nh�n m�nh, của đồng sự hay của đối t�c để c� được hiệu quả tối đa trong c�ng việc cũng như trong giao tiếp x� hội.  H�nh thiền c� thể gi�p gia tăng khả năng kiểm so�t cảm x�c, l�ng tự tin  v� niềm hứng khởi trong c�ng việc. Do đ�, thiền  l� kh�u quan trọng nhất để n�ng cao chỉ số th�ng minh nầy.  Tiến sĩ Daniel Golenan, một chuy�n gia t�m l� thuộc trường Đại học Harvard ở Boston, Mỹ, l� người ti�n phong trong việc chuy�n nghiệp ho� l�nh vực đ�o tạo v� huấn luyện về Th�ng Minh Cảm X�c.  �ng chủ trương n�n giảng dạy thiền cho c�c học sinh, sinh vi�n v� c�c nh� quản l� để gi�p họ kiểm so�t cảm x�c v� c� khả năng tương t�c tốt trong mọi quan hệ qua đ� sẽ gi�p họ n�ng cao hạnh ph�c gia đ�nh v� th�nh c�ng trong x� hội.  Tại Việt Nam,  một cuộc hội thảo chuy�n đề về �Tập trung tr� tuệ, nắm bắt tương lai� đ� được Viện Nghi�n Cứu Gi�o Dục thuộc trường Đại Học Sư Phạm Th�nh phố Hồ Ch� Minh tổ chức v�o ng�y 10.10.2007 vừa qua.  Kết quả điều tra mới nhất do c�ng ty nghi�n cứu thị trường Research International thực hiện  được c�ng bố tại cuộc hội thảo đ� cho thấy chỉ c� 28%  học sinh, sinh vi�n Việt Nam c� thể tập trung ho�n to�n v�o c�ng việc h�ng ng�y!  Số 72% c�n lại cho biết họ thường gặp phải kh� khăn khi phải tập trung trong học tập hoặc trong giao tiếp.  Đ�y l� một thực trạng đ�ng b�o động.  Nguy�n nh�n v� giải ph�p c� thể c� nhiều.  Tuy nhi�n, việc đưa h�nh thiền v�o thời kho� sinh  hoạt thường ng�y l� một biện ph�p m� mỗi c� nh�n v� gia đ�nh c� thể thực h�nh được.  C�n nhớ, một năm trước đ�y b�o ch� c� loan tin về em Scott Thương, một học sinh người Việt thi đậu v�o Đại học năm 14 tuổi.  Thương l� con �ng Trần văn Thưởng, một gi�o sư To�n tại bang Missouri, Hoa Kỳ.  Khi trả lời b�o ch� về kinh nghiệm gi�o dục con c�i của m�nh, �ng Thưởng đ� cho biết, b�n cạnh việc truyền đạt cho c�c em � ch� v� động lực của việc học tập th� việc trau dồi thể chất v� tinh thần l� điều rất quan trọng.  �ng n�i �Mỗi ng�y, c�c em cần phải c� một giờ tập thể dục v� nửa giờ ngồi thiền.�

Thiền v� cảm gi�c hợp nhất với vũ trụ

Khi đề cập đến thiền, đến yoga, người ta thường n�i đến sự ho� hợp hay hợp nhất.  Hợp nhất giữa th�n v� t�m, giữa con người v� bối cảnh chung quanh v� cuối c�ng l� sự hợp nhất hay t�nh v� ph�n biệt giữa c�i t�i hửu hạn v� c�i v� c�ng của vủ trụ vạn hửu.  Qua nghi�n cứu  bộ n�o, c�c nh� khoa học cho rằng cảm gi�c hợp nhất v� v� giới hạn  c� li�n quan đến thuỳ đỉnh n�o.  Năm 1973, Tiến sĩ Gregg Jacobs, một chuy�n gia T�m thần học thuộc Đại học Harvard qua ghi nhận s�ng n�o v� ảnh chụp bộ n�o của những người ngồi thiền cho biết q�a tr�nh thiền  l�m giảm hoạt động ở thuỳ đỉnh n�o, nơi phụ tr�ch c�c cảm gi�c về kh�ng gian v� thời gian.  Bằng c�ch �tắt� thuỳ đỉnh n�o, h�nh giả sẽ c� khuynh hướng mất đi cảm gi�c giới hạn để tiến đến sự ho� hợp v� thấy m�nh v� vủ trụ trở th�nh một.

T�m lại, d� thiền ngắn hạn hay d�i hạn, ảnh hưởng của thiền đối với việc cải thiện c�c điều kiện t�m l� hoặc thể chất l� điều rất r� r�ng.  Những kết quả nầy cũng được thể hiện trong đ�nh gi� của B�c sĩ Stephanie Steven, một chuy�n gia về tim mạch v� c�c liệu ph�p bổ sung qua một b�i viết[ix] tr�n b�o Danvers Herald, MA, Mỹ ng�y 12.1.2006 �Thiền định l�m cho cơ thể b�nh lặng v� an định, �p suất m�u giảm , nhịp tim chậm lại.  Qu� tr�nh thiền khiến một số biến đổi t�m thể l� xảy ra gi�p cải thiện sức khoẻ, giảm đau đớn, giảm căng cơ, giảm t�nh c�u kỉnh, g�up ăn ngon v� tăng cường hệ miễn dịch�.