Người Chết Kh�ng Trả Lời

                                                                                                       - Osho

"Thiền sư Hakuin rất được mọi người trọng vọng k�nh nể v� phong c�ch đạo đức th�nh thiện của �ng.

Một ng�y kia, c� một người con g�i trẻ đẹp nh� gần ch�a của thiền sư bỗng bị chửa hoang. Người ta kh�ng biết cha đứa b� l� ai. Bố mẹ c� g�i v� c�ng tức giận v� xấu hổ n�n đ�nh đập tra khảo c� con g�i về lai lịch t�nh nh�n của cộ Ban đầu c� con g�i kh�ng chịu n�i g� cả, nhưng sau c�ng v� bị đ�nh đập dữ dội, c� tiết lộ đ� l� thiền sư Ha kuin.
Tin xấu đồn ra nhanh ch�ng. Cha mẹ c� g�i giận dữ, đ�ng đ�ng l�n ch�a v� mắng xối xả v�o mặt Hakuin. Khi họ dứt lời, Hakuin chỉ thốt hai tiếng "Thế �!"
Sau khi đứa b� ch�o đời, gia đ�nh c� g�i mang đứa b� quẳng cho Hakuin nu�i. Trong thời n�y, Hakuin đ� bị tai tiếng v� nhiều người ch� bai tr�ch m�c �ng đủ điều; nhưng Hakuin vẫn thản nhi�n như kh�ng, dường như c�u chuyện kia chẳng c� d�nh l�u g� đến �ng cả.
Hakuin chăm s�c đứa b� thật tử tế v� bồng n� đi xin sữa khắp nơi.
Một năm sau, c� g�i v� cảm thấy ray rứt hối hận n�n đ� th� thực với cha mẹ l� người cha đứa b� kh�ng phải l� Hakuin m� l� một ch�ng thanh ni�n l�m việc ở chợ c�. Cha mẹ c� ta vội chạy l�n ch�a dập đầu tạ lỗi với Hakuin v� xin mang đứa b� về.
Thiền sư Hakuin vẫn thản nhi�n như kh�ng, thốt l�n hai tiếng "Thế �!"
Đời sống th�nh thiện l� g�? Bạn định nghĩa trong sạch như thế n�o? Thực ra, những g� bạn định nghĩa "đạo đức, trong sạch, v.v... đều kh�ng phải l� sự trong sạch, đạo đức thực sự. V� sao? V� "Đạo Đức, Trong Sạch" m� đặt tr�n một ti�u chuẩn n�o th� kh�ng phải l� Đạo Đức hay Trong Sạch đ�ng nghĩa. C�i thứ đạo đức m� bạn đang n�i đ� chỉ l� một sự t�nh to�n, đo lường, định mức - một sự t�nh to�n lu�n l� m� th�i. C�i thứ đạo đức đ� kh�ng phải l� đạo đức của bậc Th�nh Nh�n. C�i thứ đạo đức c� ti�u chuẩn, c� t�nh t�an đ� l� thứ "đạo đức giả hiệu", l� thứ "đạo đức tối nghĩa".
Ch�ng ta cần phải luận b�n r� r�ng điểm n�y. Nếu bạn chịu kh� suy nghĩ s�u xa hơn nữa với Tr� Tuệ, bạn sẽ hiểu một vị Th�nh thế n�o, một người th�ng minh thế n�o, một người c� kiến thức thế n�o. Nếu bạn hiểu đ�ng đắn th� tất cả sự việc sẽ diễn biến đ�ng; nếu bạn hiểu sai th� vạn sự đều sai.
Sự Th�nh Thiện ch�n x�c, v� tư như đứa b� con. Đầu �c một đứa b� con thật trong s�ng. Đứa b� kh�ng biết ph�n t�ch, chia chẽ. Đứa b� kh�ng bao giờ t�ch rời v� đ�nh gi� sự kiện: đ�y l� Ch�a, đ�y l� quỉ sứ; c�i n�y tốt, c�i kia xấu, c�i n�y đ�ng, c�i kia sai, v.v v� v.v - nhưng sự th�nh thiện đạo đức theo � bạn l� sự lựa chọn, đ�nh gi�. Bạn đ� l�m một sự ph�n chia ranh giới Thiện �c r� r�ng, bạn đ� chia cắt thực tại v� sự chia cắt đ� kh�ng bao giờ dẫn đường bạn tới Ch�n L�.
Sự V� Tư Th�nh Thiện chỉ nẩy mầm đơm b�ng khi hiện hữu kh�ng bị chia cắt. Bạn đ�n nhận n� y như n� l�. Bạn kh�ng chọn lựa, kh�ng chia chẽ, kh�ng đ�nh gi� một sự kiện n�o. Bạn phải vượt l�n tr�n ranh giới chia hai đ�, bạn phải vượt l�n tr�n những định mức, ti�u chuẩn đặt ra bởi đầu �c hẹp h�i thi�n kiến của người đời th� bạn mới hy vọng nắm bắt được Ch�n L� Tuyệt Đối. Lẽ dĩ nhi�n, ch�ng ta phải d�ng tr� tuệ ph�n biệt đ�ng sai nhưng đừng để bị d�nh mắc v�o tư kiến ph�n biệt đ� để t�m tư, tầm nh�n ch�ng ta kh�ng bị đ�ng khung v�o những ti�u chuẩn định mức giả tạm. Sự việc n�y "đ�ng", "phải" l� đ�ng phải như thế n�o? Con người kia h�nh động "sai", "tr�i" l� sự sai tr�i ra sao? C� phải chăng l� do một số đ�ng người chấp nhận đồng � đ� l� gi� trị lu�n l� x� hội th� ch�ng ta cho h�nh động n�y l� đ�ng theo g�c độ đạo đức n�y, việc l�m kia sai theo g�c độ lu�n l� kia v.v. v� v.v... Những bảng gi� trị định mức đạo đức lu�n l� đ� từ đ�u ph�t sinh rả C� phải chăng c�ng từ tư kiến chủ quan của một v�i người n�o đ� đề xướng ra v� gặp may được mọi người hoan nghinh c�ng bố.
Để t�i kể cho bạn nghe một nghịch l� như sau:
"Khalil Gibran đ� viết một c�u truyện thật hay, thật tuyệt: "C� một vị tu sĩ đang vội v� đi về ph�a nh� thờ. Ngay tr�n đường đi, �ng ta bỗng thấy một người đ�n �ng sắp chết. Người n�y bị mất m�u nhiều, đang hấp hối; c� lẽ hắn bị kẻ n�o đ� tấn c�ng qu� nặng - hắn bị thương nhiều nơi, m�u me tr�n lan.
Vị tu sĩ n�y đang gấp đi, �ng ta phải đến nh� cầu nguyện đ�ng giờ, nhiều t�n đồ đang đợi �ng ta giảng đạo. Nhưng �ng ta l� một con người đạo đức (t�i n�i �ng ta "đạo đức" chứ kh�ng n�i �ng ta "th�nh thiện"). �ng ta tự nghĩ m�nh sẽ l�m g� trong trường hợp n�y. �ng ta suy t�nh: "Tốt hơn hết l� phải cứu kẻ sắp chết n�y. Đ� l� những g� Ch�a Gi� Su đ� dạy. N�n qu�n nh� thờ đi, những con chi�n đi; họ c� thể đợi một ch�t m� - nhưng kẻ n�y phải được gi�p đỡ liền, nếu kh�ng hắn sẽ chết mất."
V� rồi �ng tu sĩ n�y tiến đến gần người đ�n �ng hấp hối đ�, nhưng ngay ph�t �ng ta nh�n tận mặt kẻ sắp chết, �ng ta bỗng giật th�t người lại, b�ng ho�ng. Bộ mặt n�y nh�n c� vẻ rất quen thuộc, c� vẻ rất ư l� tội lỗi. V� �ng tu sĩ n�y chợt nhớ l� ở nh� thờ �ng ta c� một bức tranh vẽ t�n Tội Lỗi - v� đ�ng rồi, đ�ng l� người n�y rồi. Đ�ng l� t�n Tội Lỗi, chẳng c� ai kh�c đ�u. �ng tu sĩ hốt hoảng chạy về ph�a nh� thờ.
T�n Tội Lỗi ng�c cổ dậy gọi lớn:
"N� t�n linh mục kia! H�y nghe đ�y. Nếu ta chết, ngươi sẽ hối hận m�i m�i đ� nghen. V� nếu ta chết đi, nếu tội lỗi kh�ng c�n, th� Ch�a nh� ngươi sẽ ở đ�u? Nếu c�i Xấu mất hết, th� c�i Tốt cũng kh�ng c�n đất đứng nữa! Nh� ngươi c� mặt bởi v� c� Ta, c�i Tốt được n�u l�n v� c� c�i Xấu đối lập, Ch�a hay Thượng Đế, Th�nh Thần hiện hữu v� c� Tội Lỗi đứng kề b�n! H�y nghĩ kỹ đi!"
�ng linh mục dừng lại. T�n Tội Lỗi kia n�i đ�ng, đ�ng thật. "Nếu tội lỗi kh�ng c�n th� địa ngục cũng đ�u c�. V� nếu kh�ng c� sự sợ h�i th� ai sẽ t�n thờ Ch�a nữa? Tất cả những lời cầu nguyện, van xin thống thiết kia đều bắt nguồn từ sự Sợ H�i. Bạn sợ h�i, t�nh y�u của bạn đối với Thi�n Ch�a cũng dựa tr�n sự sợ h�i tội lỗi v� trừng phạt. C�i tốt đẹp của bạn cũng được đo lường qua sự tội lỗi. Ch�a, Thượng Đế hay Th�nh Thần g� g� đi nữa đều cần c� t�n tội lỗi n�y."
T�n Tội Lỗi lại lải nhải tiếp:
"Ch�a cần ta đ�! Tin ta đi, Ch�a kh�ng thể n�o kh�ng c� tạ Tất cả th�nh đường, đền thờ sẽ sụp đổ v� sẽ kh�ng c�n một con chi�n, một t�n đồ n�o nếu kh�ng c� tạ V� ngươi sẽ kh�ng t�m thấy một người t�n gi�o n�o nếu ta kh�ng c�n c� mặt tr�n đời n�y. Ta dụ dỗ bọn ch�ng, ta m� hoặc con người; qua sự dụ dỗ m� hoặc của ta, c�c ngươi trở th�nh những t�n đạo đức. Ngươi c� bao giờ nghe l� c� một t�n đạo đức n�o lại kh�ng bị lọt v�o cạm bẫy của tội lỗi kh�ng? Tất cả đều bị ta dụ dẫn hết. Ch�nh ta tạo ra bọn ch�ng; ch�nh ta tạo ra bọn đạo đức đ�. H�y quay lại đ�y!"
�ng linh mục do dự một ch�t, nhưng quả thực t�n Tội Lỗi ranh ma n�y c� l� - v� hắn c� l� một c�ch rất "người". �ng ta lắp bắp: "�ng n�i c� l� thật. Quả thực �ng rất c� l�. Ch�ng t�i sẽ ra sao, sẽ về đ�u nếu kh�ng c� �ng?" v� vị linh mục kia v�c t�n Tội Lỗi l�n vai c�ng hắn tới nh� thương. �ng ta đợi ở đ� cho tới khi biết chắc rằng t�n Tội Lỗi kia sẽ qua được cơn nguy hiểm v� sống s�t - v� một khi t�n Tội Lỗi sống s�t th� nh� thờ, đền đ�i, c�c tu sĩ, c�c t�n gi�o sẽ tồn tại.
Vị linh mục kia quả thực l� một người đạo đức, nhưng kh�ng phải l� một người th�nh thiện. Cuộc đời của �ng ta l� cả một chuỗi d�i t�nh to�n, đo lường; v� một khi bạn t�nh to�n thiệt hơn th� bạn đ� thua cuộc rồi vậy; một khi bạn chia chẻ cuộc đời ra, biến n� th�nh một b�i to�n l� g�ch th� kh�ng c� c�ch g� bạn thắng cuộc được. Trận chiến giữa �c v� Thiện, giữa Tội Lỗi v� Đạo Đức đ� quyết định - bạn l� người thua cuộc.
Một con người trong s�ng v� tư kh�ng ph�n biệt th�nh ph�m, thiện �c, tốt xấu, tội lỗi hay đạo đức. Một con người trong s�ng ho�n to�n sống với sự thuần khiết nội t�m, kh�ng t�nh to�n so đọ Người đ� thật giản dị, trung thực v� thanh khiết. Người đ� sống an lạc trong ph�t gi�y hiện tại, l�c n�y ngay b�y giờ chứ kh�ng tr�i về qu� khứ hay bay bổng theo tương lai. Danh từ "Q�a Khứ" "Tương Lai" kh�ng c� nghĩa l� g� đối với người đ�. Chỉ c� ph�t gi�y Hiện Tại l� quan trọng.
Nhưng c�i Đạo Đức của bạn... C�i đạo đức của bạn đ� được cấu tạo ra bởi c�c vị tu sĩ v� c�c tu sĩ đ� s�nh vai với t�n Tội Lỗi; t�n Tội Lỗi v� c�c tu sĩ kh�ng thể t�ch rời, họ cần c� nhau để tồn tại. V� thế, c�i vỏ đạo đức m� bạn đang đ�nh b�ng đ� kh�ng phải l� sự th�nh thiện, kh�ng phải l� sự trong s�ng v� tự Song, nếu hễ c� người n�o h�nh xử c� vẻ đạo đức theo c�ch bạn nghĩ th� bạn sẽ t�n s�ng, vinh danh người đ� ngaỵ Bạn sẽ gọi người đ� l� vị th�nh, l� một người đạo đức. Những vị th�nh, những người đạo đức đ� chẳng qua chỉ l� những h�nh nộm được kho�c �o qua sự nhận x�t đ�nh gi� của bạn. C�i ti�u chuẩn, c�i gi� trị lu�n l� định mức đ� chỉ l� c�i vỏ che dấu sự sợ h�i, v� sự tr� h�nh đ� thật kh�o l�o đến nỗi bạn cũng bị đ�nh lừa, bạn tự lừa dối m�nh lu�n.
Krishnamurti đ� từng nhấn mạnh rằng kh�ng n�n lựa chọn, kh�ng được lựa chọn g� cả; một khi bạn th�ch t�nh to�n lựa chọn, bạn đ� sai lầm rồi vậy. "H�y nhận thức, hiểu biết, đừng chọn lựa so đo - ngay cả c�i "Kh�ng Chọn Lựa", cũng phải vứt bỏ lu�n. H�y đơn giản hiểu rằng, những g� bạn chọn lựa so đo để h�nh xử đều ph�t xuất từ đầu �c t�nh t�an của bạn. C�i thứ đầu �c đ� chỉ c� thể tạo ra những giấc mộng, chứ n� kh�ng thể n�o dẫn bạn tới Ch�n L� được. Ch�n L� lu�n lu�n hiện hữu trước mặt ch�ng ta, kh�ng cần phải tạo ra. Chỉ cần ch�ng ta nh�n thật trung thực, đ�ng đắn; một c�i nh�n kh�ng ph�n biệt th� Ch�n L� tức thời hiện hữu.
Một con người trong s�ng v� tư kh�ng phải l� một chiến sĩ; người đ� l� vị th�nh; nhưng con người của đạo đức x� hội l� một chiến sĩ, kh�ng phải l� th�nh nh�n. D� đ� l� trận chiến nội t�m, bạn đang chiến đấu với ch�nh bạn chứ kh�ng phải với người n�o kh�c th� trận chiến vẫn l� trận chiến; chỉ kh�c danh từ một ch�t l� trận chiến b�n ngo�i hay trận chiến b�n trong m� th�i; thực nghĩa danh từ chiến đấu vẫn l� một với thắng bại, hơn thua, vẫn l� ranh giới hai bờ đối đ�i.
Con người của sự trong s�ng th�nh thiện đ�ng nghĩa kh�ng cần phải chiến đấu, kh�ng cần phải đ�n �p hay bao v�y c�i g�. Chẳng c� c�i g� phải chiến đấu, chẳng c� người n�o cần phải đ�n �p. Người đ� đi đứng an nhi�n tự tại vượt Kh�ng - Thời Gian, kh�ng bị r�ng buộc d�nh mắc m� cũng kh�ng tr�i ch�n ai cả. Tự Do Tuyệt Đối!
Nếu bạn thấu hiểu to�n triệt vấn đề, bạn mặc nhi�n đ�n nhận mọi việc, v� th�i độ đ�n ch�o đ� dẫn đường bạn tới sự trong s�ng to�n thiện, v� sự trong s�ng đ� cũng kh�ng cần được ai vinh danh bốc thơm cả.
Ch�n L� m�i m�i vẫn l� Ch�n L�. Ch�n Thiện Mỹ m�i m�i l� Ch�n Thiện Mỹ. D� c� hay kh�ng c� ai nhắc tới th� sự thực vẫn l� sự thực, kh�ng thay đổi. Tuy nhi�n, đạo đức th� lại kh�c. Đạo đức thuộc về một quốc gia; th�nh thiện th� kh�ng bi�n giới. Đạo đức thuộc về một thời đại n�o đ�; th�nh thiện th� v� kỳ. Đạo đức thuộc về một x� hội n�o đ�, nhiều m�i trường x� hội kh�c nhau th� c� nhiều mẫu đạo đức kh�c nhau - nhưng th�nh thiện th� chỉ c� một. D� bạn đi bất cứ nơi đ�u, th�nh thiện vẫn chỉ l� một; như m�i vị nước biển, chỉ c� một vị l� mặn, gi�o l� đạo Phật chỉ c� một vị l� vị giải tho�t. Đức Phật, Ch�a Gi� Su, hay Ramakrishna, những bậc Th�nh vĩ đại n�y đều chỉ c� mục đ�ch l� ban vui cứu khổ cho ch�ng sanh. Nhưng con người của đạo đức th� lại kh�c. Nếu họ l� t�n đồ Ấn Độ gi�o th� c�ch h�nh xử của họ lại kh�c với người đạo Hồi, kh�c với người đạo Thi�n Ch�a. Con người của đạo đức phải theo những mẫu m�, luật lệ, qui ước của x� hội họ đang sống. C� nhiều x� hội th� khu�n mẫu đạo đức cũng c� cả triệu thứ. X� hội thay đổi th� khu�n mẫu đạo đức thay đổi. (ghi ch� th�m của người dịch cho dễ hiểu: Thời Xu�n Thu Chiến Quốc b�n Trung Hoa, người d�n lấy t�n chỉ đạo đức của Đức Khổng Phu Tử l�m kim chỉ nam x�y dựng x� hội, qui chế. "Tam Cương" ( qu�n, sư, phụ) v� "Ngũ Thường" (nh�n, nghi�, lễ, tr�, t�n ) l� gốc đạo đức, l� khu�n ph�p h�nh xử của người d�n. Nhưng đến nay, cơ chế thay đổi, x� hội thay đổi, c�i khu�n mẫu đ� được t�n trọng ng�n năm đ� đ� thay đổi theo thời đại, theo quan niệm mới để ph� hợp với tr�o lưu tiến h�a của nh�n loại).
Ch�n Thiện Mỹ th� vĩnh cửu - vượt Thời gian, Kh�ng gian, kh�ng giới hạn bởi quốc gia, d�n tộc, m�i trường x� hội, v.v... Ch�n Thiện Mỹ vượt qua tất cả những g� do con người định đặt, tạo t�c.
"Thiền Sư Hakuin được mọi người xung quanh trọng vọng k�nh nể v� phong c�ch đạo đức th�nh thiện của �ng."
Những người đ� thực sự kh�ng biết g� cả; họ kh�ng biết rằng những lời khen, t�ng bốc đ� kh�ng ảnh hưởng ch�t n�o tới thiền sư Hakuin. Họ cho rằng "Hakuin l� một người đạo đức" nhưng thực ra, Hakuin kh�ng phải mẫu người đạo đức theo c�ch nghĩ của họ. Hakuin l� một người th�nh thiện, một người ch�n tịnh. Hakuin l� một người t�n gi�o, v� h�y nhớ sự kh�c biệt n�y - Hakuin l� người đ� đạt tới Ch�n Thiện Mỹ vĩnh cửu; nhưng mọi người xung quanh Hakuin kh�ng thể n�o thấu đ�o được sự kh�c biệt giữa đạo đức v� sự th�nh thiện vượt ra ngo�i qui tắc đạo đức lu�n l� đời thường. Người ta cũng c� thể nghĩ rằng Hakuin l� vị th�nh, nhưng Hakuin kh�ng phải l� vị th�nh theo quan niệm của họ. Hakuin l� bậc th�nh, nhưng kh�ng phải l� bậc th�nh theo sự đ�nh gi� định mức của họ. Những ti�u chuẩn, qui tắc của người đời kh�ng thể �p dụng v�o thiền sư Hakuin. Bạn phải quăng bỏ đi những đ�nh gi� ph�n x�t của bạn v� chỉ "nh�n", nh�n bằng con mắt thứ ba, mắt tr� tuệ, mắt nội t�m th� bạn mới thấy được ch�n tướng một vị th�nh.
"Một ng�y kia, người con g�i nh� gần ch�a thiền sư Hakuin bị chửa hoang. Cha mẹ c� ta giận dữ đ�nh đập c� ta để tra hỏi lai lịch cha đứa b�, v� c� ta đ� n�i đ� l� Hakuin. Bị cha mẹ c� g�i mắng nhiếc thậm tệ, Hakuin chỉ điềm nhi�n thốt l�n hai tiếng "Thế �!"
Thiền sư Hakuin kh�ng chấp nhận cũng kh�ng phủ nhận. Hakuin kh�ng n�i "T�i kh�ng chịu tr�ch nhiệm chuyện n�y". Hakuin cũng kh�ng n�i "T�i chịu tr�ch nhiệm chuyện n�y." Hakuin chỉ điềm nhi�n thốt l�n hai tiếng kh�ng ăn nhập v�o đ�u hết "Thế �!"
"Thế �!" nghĩa l� thế n�o? N� c� nghĩa l� một sự nhận chịu ngay cả khi sự nhận chịu đ� kh�ng cần thiết phải c�. Bởi v� khi bạn n�i "T�i chấp nhận" th� tận c�ng th�m t�m của bạn kh�ng ưng chịu; bạn đ� chối bỏ nhưng bạn �p bụng m� nhận. Hakuin kh�ng n�i "C�" cũng kh�ng n�i "Kh�ng". Hakuin kh�ng cần phải tranh c�i v� �ch. Nếu người ta đ� g�n cho �ng c�i tội như vậy, th� nếu c�ng biện hộ lại c�ng l�m cho mọi người nghi ngờ hơn. Hakuin kh�ng chọn lựa, kh�ng tranh c�i g� cả. H�y nhớ một điều l� "nếu ta c�ng biện hộ tranh c�i th� c�ng n�i l�n sự sợ h�i, khuyết điểm của ta vậy."
Nếu Hakuin chỉ l� một vị sư b�nh thường, một người đạo đức b�nh thường, một người được coi như l� vị th�nh, th� Hakuin sẽ chống trả tự b�o chữa ngay l� �ng kh�ng phải l� cha đứa b� đ�, rằng �ng kh�ng hề phạm tội, rằng �ng trong sạch, rằng �ng bị người ta vu oan v.v. v� v.v... ngay cả nếu �ng c� phạm tội, �ng cũng kh�ng nhận. Một người đạo đức, một người được mọi người t�n trọng như một vị th�nh, sẽ phủ nhận quyết liệt ngay nếu họ kh�ng phạm tội - nhưng Hakuin, thiền sư Hakuin kh�ng hề b�o chữa, kh�ng hề biện minh điều g�, cũng chẳng n�i n�i lời g� ngo�i hai tiếng "Thế �!"
C�i g� đ� xảy ra trong t�m Hakuin? Kh�ng, kh�ng c� g� cả. Hakuin chỉ lẳng lặng nghe những lời buộc tội đ�, chỉ điềm nhi�n nghe những lời khinh ch� b�ng bổ đ�, Hakuin kh�ng phản ứng c�ch n�y hay c�ch kh�c. �ng kh�ng n�i c� cũng chẳng n�i kh�ng. Nội t�m kh�ng xao động, phong c�ch vẫn an nhi�n tự tại, Thiền sư Hakuin đ�n nhận đứa b� với tinh thần v� quải ngại, v� �y.
Một khi ta phản ứng, một khi ta n�i c�i n�y đ�ng, c�i kia sai, c�i n�y c�, c�i kia kh�ng, th� ta đ� bộc lộ sự sợ h�i của ta rồi. Chỉ c� Sợ H�i mới đưa đến phản ứng chống trả lại. C�n tinh thần kh�ng sợ sệt, kh�ng khuất lấp, kh�ng ngại ngần sẽ đưa đến b�nh tĩnh an nhi�n trước nghịch cảnh. V� sao? V� ch�nh tinh thần v� quải ngại, v� �y đ� mới l� sức mạnh nội t�m tuyệt đối, sức mạnh m�nh liệt của bậc si�u ph�m, bậc đại Bồ T�t.
C�n ch�ng ta, nếu c� ai x�c phạm một ch�t, n�i d�m pha một ch�t l� ch�ng ta thấy kh� chịu phản ứng ngay liền. Tại sao? Tại sao ch�ng ta lại lo sợ mất thể diện qu� vậy? Tại sao ch�ng ta phản ứng tức thời ngay vậy? - c� phải trong t�m ch�ng ta c� điều g� khuất lấp, c� t� vết g� chăng? V� thế một khi c� ai chạm đến, v� t�nh hay hữu �, ch�ng ta cảm thấy đau nh�i, kh� chịu. Cổ nh�n n�i: "Thuốc đắng gi� tật, sự thực m�ch l�ng." Sự thực l�m người ta đau đớn kh� chịu bởi vết thương c�n đ�, c�n rỉ m�u. Ch�ng ta tự biết m�nh c� t� vết n�n hễ ai chạm đến th� ch�ng ta kh�ng cười nổi, ch�ng ta phải la to�ng l�n nếu kh�ng mu�n sự việc đổ bể ra. Do đ� những kẻ đạo đức giả, những kẻ đội lốt th�nh nh�n rất dễ lừa bịp mọi người qua lớp �o đạo đức th�nh thiện. Một khi họ đ� tạo được sự tin tưởng nơi mọi người rồi th� họ n�i g�, ch�ng ta cũng biện hộ cho họ l� đ�ng, l� phải hết. (Người ta thực qu� ng�y thơ đến độ tội nghiệp!). V� khi ch�ng ta đ� ho�n to�n tin tưởng rồi th� d� kẻ đ� l� kẻ cắp hay một t�n ba xạo th� ch�ng ta cũng tin kẻ đ� l� th�nh nh�n gi�ng ph�m độ thế. L�c đ� ch�ng ta kh�ng e d� nghi ngại g� kẻ đ� nữa, c� thể đem hết t�i sản t�m tư đặt v�o con người đ�.
Đ�ng vậy, một con người đạo đức giả hiệu lu�n lu�n t�m c�ch bảo vệ ch�nh m�nh, lu�n lu�n t�m c�ch ph� trường bộ m� qu�n tử ch�n ch�nh; l�c n�o hắn ta cũng phải che dấu bộ mặt thật của hắn dưới lớp �o sơn phết mầu đạo đức hay huyền b�. Những kẻ đ� kh�ng bao giờ d�m vỗ ngực lớn tiếng n�i mạnh rằng: "Ồ, người ta ph� b�nh t�i như vậy �? Được rồi, t�i phải tự kiểm điểm lại xem t�i đ� l�m những g� v� c� lẽ người ta ph� b�nh t�i đ�ng đấy!"
Tham Lam, Sợ H�i, S�n Hận, Si M�... tất cả những t�nh xấu đ� đều cần c� bộ �o gi�p che chắn b�n ngo�i. Trong tận c�ng th�m t�m ch�ng ta, ch�ng ta phải nh�n nhận rằng ch�ng ta thật h�n nh�t khi phải che dấu bộ mặt thật ch�ng ta sau lớp �o gi�p đ�.
Một đứa b� khi mới sanh ra n�o biết c�i g� l� tốt, c�i g� l� xấu. Nhưng n� được cha mẹ dạy bảo phải biết ph�n biệt c�i n�y c�i kia. N� sẽ bị phạt nếu n� l�m điều g� m� người lớn cho l� sai tr�i - nhưng với lứa tuổi ng�y thơ kia, đứa b� kh�ng t�i n�o hiểu được r� r�ng tốt l� phải thế n�o, v� xấu l� như thế n�o mới l� xấu! Tuy nhi�n v� cha mẹ n� n�i l� xấu th� n� phải tin đ� l� xấu, nếu kh�ng n� sẽ bị phạt đ�nh đ�n. N� phải nghe lời v� cha mẹ n� c� quyền uy, v� dưới sự thống trị uy quyền đ�, sự ng�y thơ trong trắng của đứa b� bị b�p m�o, vặn v�, ch�n �p. Đựa b� phải tạo cho n� một chiếc �o gi�p để tự bảo vệ. N� đ�m ra sợ h�i, mất tự nhi�n khi bị sai bảo l�m việc g� v� n� biết sẽ bị phạt nếu n� l�m kh�ng đ�ng, hoặc sẽ được thưởng nếu người lớn cho l� tốt, phải. N� kh�ng c�n tự nhi�n nữa; n� kh�ng c�n trong s�ng ng�y thơ ho�n to�n như bản chất của n�. Người ta đ� nhồi nh�t v�o đầu �c trẻ thơ v� tư của n� một số quy luật, ước lệ, khu�n mẫu của đạo đức x� hội v� n� phải t�ng phục, kh�ng được c� � kiến.
Sự Ng�y Thơ Trong S�ng của đứa b� đ� bị "đầu độc" - v� đứa b� v�c l�n vai những khu�n mẫu, những qui ước x� hội nặng nề đ�, rồi từ từ lớn l�n, n� đi v�o cuộc sống với t�m trạng h�o hon, nghi kỵ, ưu tư, với t�m hồn đ� cằn cỗi đ�ng khung. Nếu n� d�m bất tu�n, kh�ng phục, sống theo � muốn của n� tức th� n� sẽ bị x� hội l�n �n v� trừng phạt. C� khi tội của n� kh�ng qu� đỗi nặng nề để bị xử phạt nhưng n� vẫn bị trừng phạt v� n� d�m sống theo � n�, n� d�m c�i lại kh�ng phục, n� d�m sống cho n�. Thế th� liệu sự trừng phạt đ� c� ho�n chuyển nổi con người n� hay kh�ng? Hay chỉ tạo ra những hậu quả ngược lại?
Bạn l� Cha, l� Mẹ. Bạn tự cho m�nh c� quyền trừng phạt đứa con nếu n� d�m c�i lời. Cũng vậy, T�a �n Đạo Đức X� hội sẽ trừng trị kẻ n�o d�m đi ngược lại b�nh xe khu�n mẫu x� hội. C� khi n�o bạn tự gẫm lại, nh�n kỹ lại l�ng m�nh tại sao bạn lại trừng phạt con bạn khi n� đi ngược lại � bạn, n� d�m sống cho n�? Bạn viện dẫn l� do l� bạn dạy dỗ n�, muốn n� trở th�nh người thế nọ thế kia v� bổn phận n� phải v�ng lời, nhưng thực ra kh�ng phải v� T�nh Thương bạn dạy con c�i m�nh m� ch�nh Tự Ng� của bạn đang được vuốt ve nếu con c�i bạn dễ dạy, phục t�ng. Khi n� d�m c�i lại th� bạn bị xốc ngay v� Tự Ng� của bạn bị va chạm nặng nề.
Nếu bạn xem lại những kinh s�ch cổ xưa như Cựu Ước, Kinh Koran hay những kinh s�ch kh�c, bạn sẽ thấy h�nh ảnh Thượng Đế, Ch�a như thế n�o. Trong Kinh Cựu Ước c� c�u: "V�ng lời l� đạo đức; kh�ng v�ng lời l� tội lỗi." - v� những kẻ n�o tội lỗi phải bị đ�y xuống hỏa ngục đời đời.
Nếu sự phục t�ng v�ng lời bị cưỡng �p đe dọa như vậy th� ngay từ l�c đầu đứa b� đ� học được một b�i học vỡ l�ng l�: phải t�nh to�n c�i g� l�m được, c�i g� kh�ng l�m dược. N� sẽ t�m c�ch chinh phục bạn, ve vuốt bạn, l�m sao trở th�nh một đứa b� ngoan để được thưởng. Đựa b� đ� biết đ�ng kịch, biết n�i dối, biết che dấu lọc lừa. N� đang bị đ�nh mất dần bản t�nh trung thực của n�. Để tự bảo vệ, đứa b� bắt đầu sống dưới hai bộ mặt. Ch�ng ta cũng như đứa b� con n�y, lu�n n�p sau một nh�n hiệu, một t�n gọi.
Nh� b�c học Pascal thường n�i: "Thế giới n�y đầy dẫy những t�n đi�n v� những đứa trẻ con bị rơi v�o tay những t�n cuồng loạn ngớ ngẩn đ�. Những đứa trẻ ng�y thơ th�nh thiện kia đ� bị họ b�p m�o, vo tr�n v� đầu độc. Một số chạy trốn qua cửa sau v� trở th�nh những t�n tội phạm. Một số chạy ra cửa trước v� trở th�nh những nh� th�ng th�i, kỹ sư, b�c sĩ v.v... Song, những nh� th�ng th�i v� những t�n tội phạm c� c�ng một t�nh chất "nổi loạn". T�n tội phạm nổi loạn chống lại những khu�n mẫu đ� nặng l�n hắn nhưng hắn đi sai đường n�n hắn trở th�nh tội phạm. Sự nổi loạn của hắn đưa đến sự ph� hủy, ti�u diệt. C�n c�c nh� th�ng th�i hay c�c vĩ nh�n kh�c cũng nổi loạn nhưng nổi loạn đ�ng đường, theo chiều hướng đập ph� c�i cũ, x�y dựng c�i mới; bộc lộ sự nổi loạn của họ qua sự s�ng tạo v� cải thiện.
... "Cha mẹ c� g�i rất giận dữ, tra khảo c� về lai lịch cha đứa b�. L�c đầu c� ta kh�ng n�i, nhưng sau c� ta tiết lộ đ� l� Hakuin. Cha mẹ c� ta chạy l�n ch�a v� mắng xối xả v�o mặt thiền sư Hakuin. Sư Hakuin vẫn điềm nhi�n nhẹ nh�ng n�i "Thế �!" "Khi đứa b� được sanh ra, n� bị cha mẹ c� g�i đem quăng bỏ cho Hakuin. Thời gian n�y, Hakuin đ� bị tai tiếng d�m pha rất nhiều, nhưng Hakuin chẳng quan t�m g� cả."
Đối với bực thượng nh�n, những lời t�ng bốc, khen thưởng hay những lời ch�m biếm th�a mạ chẳng c� t�c động g� đến họ cả. Họ đ� vượt ra ngo�i những l� luận dung tục tầm thường của người đời. C�n ch�ng ta, ch�ng ta quan t�m qu� đến dư luận; quan t�m qu� đến � kiến của người kh�c. Tại sao dư luận lại quan trọng đối với ch�ng ta như vậy? T�i sao ch�ng ta lại lo lắng đến � kiến suy nghĩ của người kh�c? Bởi v� ch�ng ta kh�ng c�n tự chủ được nữa. Từ nhỏ, người lớn đ� tập cho ch�ng ta phải c�i đầu t�ng phục n�n ch�ng ta cũng kh�ng c�n biết m�nh l� ai nữa. Ch�ng ta lệ thuộc v�o người kh�c qu� nhiều, ch�ng ta coi trọng dư luận qu� nhiều. Nếu họ n�i ch�ng ta đ�ng, tốt th� chắc chắn ch�ng ta như vậy. Nếu họ n�i ch�ng ta sai, xấu th� quả thật ch�ng ta sai, xấu, kh�ng trật ch�t n�o. Ch�ng ta tự biến m�nh th�nh n� lệ cho dư luận, n� lệ � kiến người kh�c. Ch�ng ta thiếu can đảm để c� thể d�m n�i "� kiến của họ l� � kiến của họ. T�i l� t�i, kh�ng ăn nhập d�nh d�ng g� đến họ cả. Nếu t�i kh�ng tốt th� d� họ c� dấu diếm, sơn phết cho t�i th� t�i vẫn l� một người xấu. Nếu t�i tốt đẹp, d� họ c� n�i vạn lời đi chăng nữa th� sự thực vốn kh�ng thay đổi. Dư luận l� dư luận; t�i l� t�i."
Quả thực, người n�o tự biết m�nh rồi sẽ kh�ng bao giờ bị lay động bởi những g� người kh�c nghĩ về họ.
"Như tảng đ� vững chắc kh�ng lay động bởi sức gi�,
Người tr� kh�ng lay động bởi khinh ch� y�u gh�t của người thường." (Kinh Ph�p C�).
Dư luận � kiến người thường cũng giống như thời tiết thay đổi v� kh�ng bao giờ giống nhau. S�ng nay trời c� m�y đến trưa th� quang đ�ng. L�c n�y th� rực nắng ch�i chang, b�y giờ th� lại mưa rồi. Thời tiết thay đổi bất thường, dư luận người đời cũng biến đổi như chong ch�ng. H�y nh�n �ng cựu Tổng Thống Hoa Kỳ Richard Nixon, mới vừa ph�t trước �ng ta l� đỉnh cao thi�n hạ, ph�t sau �ng ta bị hạ bệ liền, chẳng c�n g� hết. � kiến thay đổi, những người từng th�n cận �ng quay lại chống đối �ng ngay tại chỗ - cũng ch�nh những con người đ�! Họ mới vỗ tay ch�o đ�n ta, ph�t sau quay lại phỉ nhổ v�o ta liền.
Th�i thường t�nh đời l� vậy: nhưng người đưa ta l�n ng�i cao cũng ch�nh l� những kẻ sẽ hạ ta xuống thấp trước nhất. Qui luật ng�n đời đ� thật chua ch�t, mai mỉa l�m sao, phải kh�ng? Những người bốc thơm ta, khen thưởng ta nhiều nhất cũng l� những kẻ sẽ phản bội, quay mũi gi�o về ta trước nhất. V� sao? V� ch�nh bản th�n họ vốn l� loại người ph�n biệt, kỳ thị. Họ lu�n đứng giữa hai bến bờ kựa chọn, v� với tư tưởng sằn c� như vậy, họ sẽ chọn c�i n�o c� lợi cho họ nhiều nhất, lẽ dĩ nhi�n.
"Hakuin chăm s�c đứa b� thật tử tế. Sư đi khắp nơi xin sữa, thức ăn v� tất cả đồ cần d�ng cho đứa b�. Một năm sau, mẹ đứa b� v� ăn năn hối hận đ� vu oan cho Hakuin, th� thực với cha mẹ rằng cha ruột đứa b� l� một t�n b�n c� ngo�i chợ."
Quả t�nh, sư Hakuin đ� chịu nhiều cay đắng. Sư c� thể bị chửi rủa, mắng nhiếc, khinh gh�t, thậm ch� c� thể bị liệng đ� v�o người; - những người m� trước kia đ� từng d�ng hoa c�i đầu đảnh lễ dưới ch�n Sư cầu xin �n ph�c - nhưng Sư Hakuin vẫn thản nhi�n như kh�ng, ng�y ng�y bế đứa b� đi xin sữa khắp nơi, mặc những lời nhiếc m�c ngo�i tai. Thiền Sư chỉ ch� t�m săn s�c đứa b�, một linh vật đ�ng thương đang bị bỏ rơi. Thiền Sư ban rải t�nh thương v� ph�n biệt, t�nh thương của chư Phật cho đứa b�. Thiền Sư chăm s�c đứa b� thật tử tế, trước sau như một, kh�ng thay đổi.
Hối hận ray rứt v� thấy tăm tiếng của Thiền Sư bị tổn hại rất nhiều, v� nghe những lời xầm x� ch� bai nhiếc m�c, v� thấy những c�nh cửa đ�ng sầm lại t�n nhẫn v�o mặt Sư khi ng�i bế đứa b� đi xin sữa hay thức ăn, c� g�i đ� th� nhận rằng cha đứa b� l� một anh b�n c� ngo�i chợ.
"Cha mẹ c� g�i hối lỗi vội v�ng chạy đến xin tạ lỗi với Thiền Sư v� xin mang đứa b� về. Thiền Sư Hakuin vẫn điềm nhi�n thốt l�n hai tiếng "Thế �!"
Thật k�nh cẩn th�n phục một bậc ch�n sư, một bậc đại Bồ T�t. Trong vinh quang, hạnh ph�c hay đau khổ thất bại, sống hay chết, bậc Th�nh nh�n kh�ng hề r�ng động, lu�n lu�n an tr� trong tịch nhi�n tự tại.
Hai tiếng vỏn vẹn "Thế �!" của Sư Hakuin bộc lộ trọn vẹn sự Tỉnh Thức Ch�n Nguy�n của bậc chứng đạo. Cuộc đời tặng ta c�i g�, ta đ�n nhận c�i đ�. N� tặng ta đau khổ v� ch� bai nguyền rủa, h�y dang tay �m tất cả v�o l�ng. N� tặng ta th�nh c�ng hay hạnh ph�c, h�y an nhi�n đi đứng thẳng lưng trong vầng h�o quang đ�.
V� nhớ l� đừng khởi niệm ph�n biệt g� cả. Nếu ta khởi l�n một vọng niệm n�o, tức th� ta bị mất thăng bằng ngay, v� một khi đ� mất thăng bằng, th� lẽ dĩ nhi�n ta sẽ bị t� ng� xuống bất cứ l�c n�o.
Sự thăng bằng nội t�m ch�nh l� bản nguy�n th�nh thiện. Khi ta giữ được thăng bằng nội t�m, ta l� bậc th�nh. Khi ta kh�ng giữ được, để cho t�m thức nghi�ng ngả b�n n�y b�n kia, ta dễ vướng v�o tội lỗi. Nhưng h�y nhớ kỹ thế n�y, tội lỗi kh�ng chỉ th�nh h�nh khi ta h�nh động, m� n� đ� nẩy mầm ngay trong ta khi ta bị mất thăng bằng - c� nghĩa l� quan trọng nhất đừng để bị loạn t�m, � thức khởi l�n ph�n biệt. Tội lỗi th�nh h�nh ngay trong � tưởng vừa lo� l�n chứ kh�ng đợi đến khi xuất ph�t ra h�nh động.
"T�m l� chủ. T�m tạo t�c ra tất cả." Nếu Thiền Sư Hakuin n�i: "Được rồi. B�y giờ q�i vị đ� biết sự thật rồi sao?" th� Hakuin cũng tầm thường như bao kẻ ph�m phu kh�c, v� n� c� nghĩa l� Sư đ� chờ đợi c�i gi�y ph�t m� người ta sẽ t�m ra sự thật v� sẽ t�m đến �ng xin lỗi, v.v.. v� v.v... N� c� nghĩa l� Sư Hakuin đ� chờ đợi cả năm trời c�i gi�y ph�t trong tương lai đ�, �ng đ� cố gắng che đậy c�i � nghĩ l�: "Một ng�y n�o đ�, sớm hay muộn, họ sẽ t�m ra sự thật l� ta kh�ng phải l� cha đứa b�, họ sẽ ta lỗi với ta, danh dự ta sẽ được phục hồi, v.v... " Nếu Hakuin kh�ng phải l� th�nh nh�n, �ng ta chắc sẽ nghĩ v� cầu nguyện c�c đấng thi�ng li�ng ph� hộ cho �ng ta sớm được phục hồi danh dự. D� Hakuin thản nhi�n b�n ngo�i, nhưng nội t�m �ng ta đ� đảo đi�n, mất thăng bằng rồi vậy.
Nhưng kh�ng, Hakuin kh�ng cầu nguyện cũng chẳng chờ đợi một c�i g�. Đứa b� đang bị bỏ rơi, Sư dang rộng v�ng tay �m n� v�o l�ng, săn s�c n�, che chở n�, cho n� t�nh thương rộng lớn; đứa b� cần cha mẹ, Sư thương n� hơn cha mẹ ruột thương con. Suối "T�nh Thương V� Ng�" trong Sư Hakuin tu�n chảy chan h�a l�n vạn vật, l�n đứa b� trong từng giọt sữa đi xin, trong từng miếng cơm đạm bạc. Năm th�ng tr�i qua, lớp �o bốn m�a thay đổi, đứa b� lớn l�n trong t�nh thương của Sư Hakuin - v� rồi, cha mẹ đứa b� đ� t�m tới, tạ lỗi v� xin mang đứa b� về. Sư Hakuin vẫn điềm nhi�n tọa thị trao đứa b� lại v� cũng thốt l�n vỏn vẹn hai tiếng "Thế �!"
Nếu như l� một người thường kh�c, th� họ sẽ cảm thấy đau khổ mất m�t v� c�ng, v� một khi ta chăm s�c thương y�u một đứa b�, hy sinh cho n� từng ch�t một, vui trong tiếng cười của n�, buồn trong tiếng kh�c của n� th� "�i Hữu" trong ta cũng khởi l�n sự d�nh mắc r�ng buộc. T�nh thương ta ban cho n� bao nhi�u th� sự r�ng buộc chiếm hữu trong ta c�ng to lớn l�n từng đ�. Một sợi gi�y r�ng buộc, một sự li�n kết v� h�nh thắt chặt lại người cho v� kẻ nhận.
Nhưng Sư Hakuin kh�ng mừng, kh�ng giận, kh�ng buồn; mọi biến cố trong năm qua dường như kh�ng hề t�c động ảnh hưởng g� đến Sư.
Nội t�m Sư Hakuin phẳng lặng như mặt nước hồ thu, kh�ng gợn một mảy may s�ng n�o. Sư Hakuin c� mặt trong cuộc sống, nhưng Sư l� người ngo�i d�ng đời ph�m tục; "ho� nhưng kh�ng đồng". Bậc Bồ T�t h�a hợp với ch�ng sanh để h�a độ nhưng kh�ng c�ng một bản chất, kh�ng bị nghiệp quả chuyển l�i. Nếu ch�ng ta c� thể đi ngược d�ng sinh tử, c� thể l� người đứng ngo�i h� trường thi�n hạ th� sớm hay muộn g� ch�ng ta cũng sẽ thấu triệt được "Kh�ng Nước - Kh�ng Trăng" - "Tay ta rỗng kh�ng, t�m ta rỗng kh�ng.
Hai tiếng "Thế �!" đ� n�i l�n tất cả những g� trong l�ng Hakuin. "Thế �, nếu l� như thế th� được rồi."
Bậc Bồ T�t đ�n nhận mọi sự cố xảy ra kh�ng lựa chọn, kh�ng phản đối. V� một khi kh�ng lựa chọn ph�n biệt th� kh�ng c� nước, kh�ng c� sự phản chiếu, kh�ng vầng trăng, kh�ng b�ng trăng.
X�ch nước qua đ�y
Đai tre ải đứt,
Th�ng vỡ đ�y tung,
Nước �o ra hết.
Đ�u c�n đ�y nước trăng trong,
Hư kh�ng c�n lại tay kh�ng hững hờ.