NỤ CƯỜI NINAKAWA - Osho

"Ninakawa đang hấp hối tr�n giường bệnh. Sự sống đang mất dần. Thầy của Sư l� Thiền Sư Ikkyu đến thăm v� hỏi:


"Ta biết ngươi đang chịu đựng cơn đau gh� gớm. Ta gi�p được g� cho ngươi?"

"Con đến kh�ng đem theo vật g�, ra đi cũng kh�ng mang theo g�, ng�i gi�p được g� cho con?"

"Nếu thực sự ngươi nghĩ "C� Đến, C� Đi" th� ta sẽ chỉ cho ngươi con đường "Kh�ng Đến, Kh�ng Đị"

Những lời n�i đ� đ� đưa Ninakawa v�o c�i Ch�n Kh�ng v� c�ng v� tận với nụ cười giải tho�t tr�n m�i."



Chết l� mục ti�u tối hậu. Chết l� đỉnh cao cuối c�ng m� con người phải chạm tới, gi�p mặt v� vượt quạ Ngay l�c Thần Chết đến g� của nh� bạn, tất cả mọi sự việc đều đ� phải sẵn s�ng. Nếu bạn đ� chuẩn bị, thiền định v� chờ đợi, th� ngay l�c c�i chết thực sự xẩy ra, bạn kh�ng bị hốt hoảng, lo sợ hay b�ng ho�ng; v� c� thể bạn sẽ liễu ngộ được ngay l�c hơi thở cuối c�ng chấm dứt; v� sao? - V� Chết v� Gi�c Ngộ rất giống nhau.

C�i g� xảy ra khi bạn chết? Bất th�nh l�nh, bạn mất đi c�i th�n x�c dấu y�u n�y; bất th�nh l�nh bạn kh�ng c�n khả năng suy tưởng được g� nữa cả; bất th�nh l�nh, bạn thấy bạn bị t�ch xa ra khỏi những người th�n y�u; bạn thấy bạn kh�ng c�n l� bạn nữa v� những g� trước kia l� của bạn cũng kh�ng thể nắm giữ được nữa. Điều đ�, đối với bạn thật đớn đau v� c�ng, v� bạn cảm thấy bạn như đang bị chới với hụt hẫng trong khoảng hư kh�ng v� c�ng v� tận. Bạn kh�ng biết rồi sẽ đi đ�u, về đ�u; tất cả như xa lạ, hững hờ; ngay cả c�i th�n x�c dấu y�u m� trước kia bạn đ� từng ấp ủ, n�ng niu, lo lắng th� giờ đ�y cũng nằm đ�, im l�m, lạnh teo, trải d�i cứng đơ như một vật v� tri v� gi�c, kh�ng l�n một tiếng n�i. Trong từng bước ch�n tiến dần về c�i chết, bạn phải chạm tr�n một sự thực trắng trợn, phũ ph�ng v� khắc nghiệt của kiếp nh�n sinh l�: "Tại sao kh�ng ai tr�nh được c�i chết? Tại sao c� những cuộc ra đi đau l�ng cướp theo đời sống v� mọi niềm vui của kiếp sống? Đời sống thực sự c� gi� trị g� nếu cặp mắt kia c� lần đ� s�ng tỏ trong niềm vui, c� lần rực rỡ trong t�nh thương, giờ đ�y đ� m�i m�i nhắm lại, im l�m kh�ng linh động? C�i "T�i" y�u dấu của bạn đang t�n nhẫn gi� từ. Bạn run sợ h�i h�ng b�n bờ vực thẳm của hư kh�ng. Bạn sẽ kh�ng c�n. Bạn sẽ biến mất.

Đối với hạng người th�ng thường, Chết kh�ng phải l� một đề t�i hấp dẫn, dầu để thảo luận hay để thuyết tr�nh. Chết l� một c�i g� buồn thảm, th� lương, ảm đạm, l� �p bức, l� c�i g� thật sự giết chết mọi niềm vui. Hạng người th�ng thường co r�t trở v�o nằm b�n trong c�i Ta của m�nh, lu�n lu�n chạy đi t�m dục lạc, lu�n lu�n rượt bắt những g� k�ch th�ch v� thỏa m�n dục vọng m� kh�ng bao giờ dừng ch�n lại để b�nh tĩnh ngồi xuống v� nghi�m chỉnh suy gẫm rằng ch�nh những th� vui vật chất v� những thỏa m�n dục vọng kia rồi sẽ phải chấm dứt một ng�y n�o. Chỉ đến khi n�o c�i Chết thực sự xảy ra dưới m�i nh� của họ, cho người th�n y�u của họ hay ch�nh bản th�n họ th� l�c đ� họ mới mở mắt bừng tỉnh dậy v� đau khổ h�i h�ng.

Theo đường lối suy tư của người Phật tử, Chết kh�ng phải l� một đề t�i phải lẫn tr�nh hay xua đuổi, m� l� c�i ch�a kh�a để mở c�nh cửa đưa v�o những g� được xem l� b� ẩn của cuộc đời. Ch�nh nhờ hiểu biết c�i Chết m� ta hiểu được Sự Sống; bởi v� hiểu theo một chiều hướng, Chết l� một phần trong tiến tr�nh Sống. Theo một lối hiểu kh�c, Sống v� Chết l� hai giai đoạn tận c�ng của một tiến tr�nh, hai đầu của một luồng tr�i chảy, v� nếu hiểu biết được đầu n�y th� cũng hiểu biết được đầu kia. Do đ�, khi hiểu được � nghĩa v� mục ti�u của sự Chết, ta cũng hiểu được � nghĩa v� mục ti�u của kiếp nh�n sinh. Ch�nh nhờ gia c�ng suy niệm về c�i Chết m� ta c� thể ti�u diệt được t�nh tự cao tự m�n. Ch�nh nhờ gia c�ng suy niệm về c�i Chết m� ta c� thể t�m lại được thế qu�n b�nh cho c�i t�m q�a đỗi chao động của tạ Ch�nh nhờ gia c�ng suy niệm về c�i Chết m� ta c� thể thắt chặt lại d�y th�n �i giữa người n�y với người kia, để ph� tan những h�ng r�o giai cấp v� san bằng những ranh giới chủng tộc, x� hội, quốc gia hay t�n gi�o.

C�i Chết c� khả năng san bằng rất vĩ đại. Tự cao tự đại v� sanh trưởng trong một gia đ�nh gi�u sang, quyền qu�, lắm tiền nhiều của; hống h�ch v� quyền cao chức trọng, địa vị ăn tr�n ngồi trước hay ki�u căng hợm hĩnh v� sắc dẹp t�i năng... tất cả đều phải nhường bước cho Thần Chết, tất cả đều phải sụp đổ dưới những nh�t cuốc, lưỡi xuổng- v� trong đ�m c�t bụi v� t�nh đ�, tất cả đều b�nh đẳng, ngang nhau khi xu�i tay nằm xuống.

Gi�c Ngộ cũng vậy. Gi�c Ngộ c� khả năng san bằng rất mầu nhiệm. Gi�c ngộ san bằng Tham, S�n, Si, đạp đổ th�nh tr� Bản Ng�, x� xập h�ng r�o V� Minh, chế ngự Tham Vọng Kh�t �i v� đưa h�nh giả thẳng bước về miền đất t�m linh thơm l�nh. V� thế, nếu bạn đ� chuẩn bị, đ� thực tập thiền định, đ� gia c�ng suy niệm về c�i chết, sẵn s�ng l�m một bước nhảy vọt th� bạn kh�ng e sợ, lo buồn, hốt hoảng g� cả khi đối diện với sự thật v� bạn cũng kh�ng tiếc nuối than phiền. Tr�i lại, c� thể bạn c�n tỏ vẻ an nhi�n tự tại hơn nữa. Tuy nhi�n, bạn đừng bao giờ lầm lẫn � nghĩa "Đ�n nhận" v� "Chấp nhận" nghen. Hai danh từ đ� mang hai nghĩa kh�c nhau ho�n to�n. Khi bạn d�ng danh từ "Chấp nhận" c� nghi� l� bạn kh�ng muốn nhưng vẫn phải nhận sự việc đ� hay một vật g� đ�. N� h�m � bắt buộc, chịu đựng, miễn cưỡng, �p bức. C�n "Đ�n nhận" chứng tỏ một sự mời ch�o, vui vẻ, nồng nhiệt, h�n hoan hơn. Như thế, nếu bạn kh�ng l�nh hội được � nghĩa s�u sắc đ� v� phải chấp nhận c�i chết th� trong bạn d�ng tr�o l�n một luồng đối kh�ng m�nh liệt giữa bản năng tham sống v� sợ chết. Ch�nh luồng đối kh�ng đ� sẽ đưa bạn đến những v�ng tăm tối của t�m thức, kết th�nh nghiệp quả lu�n hồi v� tận. N�i "V�ng" với Thần Chết th� bạn sẽ thản nhi�n b�nh tĩnh; n�i "Kh�ng" với Thần Chết th� bạn sẽ chi�u cảm đau khổ, lo sợ, hay hốt hoảng bất an ngaỵ Song, d� kh�ng hay c� th� tất cả ch�ng ta v� mọi sanh linh kh�c cũng đều phải đi qua đoạn đường cuối c�ng n�y, thế th� tội g� ch�ng ta phải chống đối phản kh�ng lại cho uổng c�ng? Kh�ng cũng chết, V�ng cũng chết, người kh�n ngoan n�n chọn lựa th�i độ n�o để �t nhất ra c�n gặt h�i được ch�t kết quả tốt?

Một vị Phật, một vị gi�c ngộ an nhi�n đ�n nhận c�i chết đến. Kh�ng c� một ch�t phản kh�ng chống trả n�o, kh�ng c� một ch�t nuối tiếc, d�y dưa, hay bấn x�c n�o loạn n�o giữa bậc gi�c ngộ v� c�i chết. Chết cũng mầu nhiệm linh thi�ng như Sống vậy. V� thế, nếu người n�o c� chuẩn bị, c� tu tập, th� ngay l�c cận kề c�i chết, chỉ cần v�i lời n�i của một vị đạo sư th�i đ� đủ đưa người chết về c�i an l�nh rồi vậy. Chỉ cần một lời n�i đ�ng l�c l� ngọn lửa trong t�m bừng s�ng, bạn đắc đạo ngay - v� c�i gi�y ph�t cận kề c�i chết đ� rất quan trọng thiết yếu, c�i gi�y ph�t đ� rất mong manh căng thẳng, bạn dốc to�n lực tập trung cả con người bạn v�o đ�, tập trung to�n bộ tư tưởng v�o đ�, n�n chỉ cần một que di�m l�m mồi th�i th� ngọn đuốc t�m linh bạn b�ng ch�y ngaỵ.

Người ta kể lại rằng Thiền Sư Ikkyu l� một vị đại sư kỳ đặc, ph�ng kho�ng, kh�ng c�u nệ giới luật hay tiểu tiết g� cả. Một ng�y kia, Thiền Sư đi ngang qua một ng�i ch�a v� gh� v�o xin trọ lại một đ�m. Đ�m đ�, trời trở cơn thật lạnh v� trong ch�nh điện kh�ng c� g� để sưởi ấm ngo�i ba tượng Phật gỗ. Sư Ikkyu chẳng n�i chẳng rằng, leo l�n rinh một pho tượng Phật xuống, chẻ ra chụm đốt sưởi ấm. L�c đ�, �ng đạo trụ tr� chợt thức giấc v� cảm thấy như c� c�i g� kh�c thường n�n �ng đạo đi chung quanh ch�a xem x�t. Đến cửa ch�nh điện, �ng đạo t� hỏa tam tinh l�n khi thấy nh� sư lang thang kia đang ung dung tự tại chẻ tượng Phật ra hơ ấm đ�i taỵ �ng đạo tức qu�, ph�ng mang trợn mắt la lớn l�n:

"Trời ơi, �ng l�m c�i g� vậy? Tại sao �ng d�m chẻ tượng Phật ra chụm lửa vậy trời? Bộ �ng đi�n rồi hả? T�i thấy �ng l� nh� sư n�n t�i mới cho �ng v�o tr� ch�n qua đ�m, n�o ngờ đ�u �ng lại d�m l�m c�i chuyện kinh thi�n động địa thế n�y hả?"

"Nhưng �ng Phật trong t�i lạnh lắm. Tại sao lại hy sinh �ng Phật sống n�y cho mấy �ng tượng gỗ kia chứ?" Thiền Sư ikkyu trả lời.

Nhưng �ng đạo tức giận c�nh h�ng n�n n�o c� nghe thấy những g� Sư Ikkyu n�i. �ng ta cứ ong �ng l�n: "Trời ơi, thật đ�ng l� đi�n q�a cỡ rồi. Thế n�y th� chết t�i rồi c�n g�. Th�i th�i, �ng cuốn x�o đi cho t�i nhờ!"

Sư Ikkyu lặng thinh, lấy c�y que khừi khừi bươi bươi đống tro, c� vẻ như muốn t�m t�i c�i g�. �ng đạo lạ l�ng, hỏi: "N�y �ng lại muốn l�m c�i g� nữa đ�?"

Sư Ikkyu n�i: "Ồ, t�i muốn t�m x� lợi Phật cho �ng."

�ng đạo đang giận m� cũng phải bật cười: "�ng thật đ�ng l� kh�ng đi�n th� cũng m�t. Tượng Phật gỗ l�m g� c� x� lợi?"

Sư Ikkyu ph� l�n cười ha hả: "Thế th� rinh nốt hai pho kia xuống đốt lu�n đi. Trời c�n l�u lắm mới s�ng m� đ�m nay th� lạnh lắm, �ng đạo ạ."

Vị thiền sư đ� kỳ quặc như vậy, nhưng �ng ta c� đến h�ng trăm, h�ng ng�n đệ tử khắp nơi tr�n đất Nhật v� Sư kh�ng ngừng đi hoằng h�a nơi n�y nơi kia để dạy dỗ đệ tử. C�u chuyện về Ninakawa cũng l� một phần trong cuộc du tr�nh h�nh đạo của Sư.

Ninakawa đang mấp m� b�n bờ quả vị. "Sắp chứng đắc" c� nghĩa l� sẽ chứng, m� cũng c� nghĩa l� kh�ng. Ninakawa đ� tu h�nh suốt cả một cuộc đời nhưng vẫn c�n vướng mắc, chưa th�ng suốt. �ng ta c�n kẹt v�o kinh điển, văn tự; v� đang loay hoay chưa biết th�o gỡ ra như thế n�o.

Thật kh� m� tho�t ra được ngục t� chữ nghĩa, kinh điển. Điều đ� chỉ xảy ra khi bạn đ� liễu đạo được m� th�i; v� chỉ khi đ� bạn mới thấy rằng danh tự kinh điển chỉ l� danh tự kinh điển; kh�ng c� g� cả, s�ch vở kinh điển chỉ l� những ph�t minh phương tiện của con người s�ng tạo ra m� th�i; ch�ng chỉ l� tiếng vang trong tiềm thức. Ch�ng kh�ng phải l� Ch�n L�; ch�ng kh�ng phải l� Giải Tho�t; ch�ng kh�ng phải l� Cứu C�nh. �ng tăng Ninakawa đ� đ� tu tập, đ� chiến đấu với ch�nh bản th�n m�nh, đ� thiền định, đ� sử dụng nhiều ph�p m�n, đ� thử nhiều c�ch để thanh lọc tự t�m; nhưng Ninakawa vẫn kh�ng thể gỡ tho�t ra được sức kềm h�m của ngữ ng�n văn thuyết. Cho đến ng�y Ninakawa hấp hối, �ng vẫn c�n loay hoay với rừng rậm ng�n từ. Đ�ng l�c đ�, Thiền Sư Ikkyu đến thăm �ng. Đ�y l� giai đoạn sanh tử; đ�y l� giai đoạn quyết liệt, đ�y l� l�c phải đạp Ninakawa mạnh một c�i, x� Ninakawa mạnh một c�i v�o trong v�ng ch�n kh�ng v� tận. C� thể Ninakawa sẽ hụt mất dịp may hiếm c� n�y trước khi �ng trở về c�t bụi; c� thể �ng sẽ t�m trọn được Ch�n L� trong tay.

Muốn được như thế, ta cần phải qu�n chiếu r� r�ng về T�nh Kh�ng của vạn hữu; ta cần phải đạt l� th�ng t�m th� ta mới c� thể gi�p mặt với c�i Chết một c�ch thong dong tự tại được; v� sao, v� Chết ch�nh l� Ch�n Kh�ng Diệu Hữu. Chỉ l�c đ�, Tất cả l� Một, Một l� Tất cả - C� m� Kh�ng, Kh�ng m� C�. Do đ�, Thiền Sư Ikkyu đến để ban cho đệ tử một �n huệ cuối c�ng. Ninakawa đ� hao ph� t�m lực cả một đời rồi, ph�t cuối c�ng n�y, Ninakawa kh�ng được vuột mất.

" Ta biết ngươi đang chịu đựng cơn đau gh� gớm. Ta gi�p được g� cho ngươi?"

"Con đến đ�y một m�nh v� ra đi cũng một m�nh. Ng�i gi�p được g� cho con?"

Tất cả mọi người đều sanh ra một m�nh v� chết cũng một m�nh; đ� l� sự thật hiển nhi�n kh�ng thể chối c�i; tuy nhi�n, giữa hai đầu Sống Chết đ�, con người đ� lầm tưởng, đ� tự dối gạt m�nh l� ta sống chung với người n�o đ�, chồng vợ, con c�i, bạn b�, th�n hữu, x� hội v.v... nhưng thật ra, đ� chỉ l� ảo tưởng. C� đơn ch�nh l� bản chất thực sự của con người. Đến một m�nh v� ra đi cũng một m�nh. C� đơn ho�n to�n. Ho�n to�n c� đơn. Đ� ch�nh l� lời Phật dạy. Đ� ch�nh l� gi�o l� cơ bản của đạo Phật. Đ� ch�nh l� v� sao Phật phủ nhận Thượng Đế, một ng�i vị tối cao do con người đặt ra để nương dựa; v� c� Thượng Đế th� con người l�m sao c� đơn được? Con người vẫn c�n c� một điểm tựa để b�m v�u, để dựa dẫm. Từ tinh thần nương dựa nhờ cậy đ�, con người đ�m ra h�n yếu, sợ sệt, do dự, ho�i nghi, kh�ng d�m chiến đấu, kh�ng d�m nh�n nhận sự thật. Sự r�ng buộc b�m v�u v�o nhau từ đ� cũng h�nh th�nh, dẫn đến lu�n hồi sanh tử.

Ninakawa trả lời Sư Ikkyu: "Con đến một m�nh v� ra đi cũng một m�nh. Thầy gi�p được g� cho con?" C�u n�i đ� của Ninakawa tuy mang �m hưởng như đ� liễu suốt đạo; nhưng thực ra Ninakawa chưa đạt được phần cốt tủy của Thiền. Nếu thực sự Ninakawa kh�ng cần sự gi�p đỡ của Thầy th� Ninakawa cứ mặc nhi�n cười v� giản dị n�i "C�m ơn." Kh�ng cần phải n�i rườm r� lễ mễ như vậy. Kh�ng cần phải vay mượn những ng�n từ trong nh� thiền như vậy. Một khi bạn kh�ng chắc chắn, một khi bạn trống rỗng nội t�m th� bạn phải vay mượn, bạn phải nương nhờ Phật, Ch�a, Thượng Đế, Krishna, bởi v� đằng sau những bức b�nh phong vĩ đại đ�, bạn sẽ che dấu được mọi người sự ngu dốt, trống rỗng, hay n�ng cạn t�m linh. Bất cứ khi n�o bạn sử dụng c�ng nhiều danh từ, bạn c�ng che dấu một c�ch thảm hại sự v� minh, sự giả dối của bạn. Ninakawa đ� lập lại những ng�n thuyết rỗng tuếch đ�, n�n Thiền Sư Ikkyu mới phang thẳng cho một c�

"Nếu ngươi nghĩ c� đến c� đi, Ta sẽ chỉ cho ngươi con đường Kh�ng Đến Kh�ng Đi!"

Một c� sấm s�t gi�ng l�n đầu Ninakawạ Một tr�i bom nổ tung đất trời lồng lộng. Một c�u n�i lật ngược c�n kh�n vũ trụ. Một ngọn s�ng thủy triều d�ng cao dập xuống vỗ bờ. Đẹp, đẹp tuyệt vời từng chữ trong c�u n�i của Thiền Sư Ikkyụ Đ� l� tinh t�y; đ� l� cốt tủy của tất cả chư Phật, của tất cả Mahavira, của kinh �o Nghĩa Thư; chỉ một c�u th�i, chỉ cần một c�u th�i đ� bao gồm trọn vẹn 50 năm thuyết ph�p của Phật; chỉ cần một c�u th�i g�i trọn tinh hoa của trời đất.

"Con đường Kh�ng Đến Kh�ng Đi," đ� ch�nh l� những danh từ đẹp nhất của trần thế.

Thiền Sư Ikkyu n�i: "Nếu ngươi nghĩ c� đến c� đi, đ� chỉ l� ảo tưởng của ngươi... "

Thật kh� hiểu v� tế nhị s�u sắc qu�, phải kh�ng?

C�u n�i của Sư Ikkyu c� � như thế n�y: "Nếu ngươi nghĩ l� c� đến c� đi, th� ai đến ai đỉ C�i n�o của ngươi đến, c�i n�o của ngươi đỉ C�i t�m của ngươi đến hay c�i th�n của ngươi đến; c�i t�m của ngươi đi hay c�i th�n của ngươi đỉ Nếu ngươi kh�ng giải được, c� nghĩa l� ngươi chỉ lập đi lập lại lời n�i của chư Phật như con vẹt m� th�i."

Người dịch xin mượm tạm một th� dụ trong kinh Na Ti�n Tỳ Khưu để giải r� th�m:

"Đại Đức Na Ti�n (Nagasena) muốn giải th�ch cho vua Milinda biết đặc t�nh cấu th�nh của vạn hữu, hỏi vua đi đến tinh x� bằng g�, đi bộ hay đi xe. Vua đ�p bằng xe.

"T�u Đại vương, nếu ng�i đến bằng xe, xin Đại vương cho biết phải c�i gọng l� xe kh�ng?"

"Bạch Đại Đức, kh�ng phải."

"C� phải c�i b�nh l� xe kh�ng?"

"Quả thật kh�ng phải."

"Phải c�i th�ng l� xe kh�ng?"

"Thưa kh�ng phải."

"T�u Đại vương, Đại vương n�i đến bằng xe, vậy c�i xe đưa Đại vương đến ở đ�u? Ng�i l� vị vua h�ng mạnh nhất ở Ấn m� c�n n�i dối hay sao khi ng�i n�i đến bằng xẻ"

Như vậy bằng lối thẳng thắn ph�n t�ch, bằng c�ch ph�n chia ra từng th�nh phần cấu tạo n�n c�i gọi l� xe, Đại Đức Na Ti�n đ� th�nh c�ng thuyết phục vua Milinda rằng dầu nh� vua c� n�i sao đi nữa th� vẫn kh�ng c� c�i g� đơn thuần gọi l� xe m� chỉ c� những th�nh phần r�p nối lại với nhau m� th�i.

"K�nh bạch Đại Đức, Trẫm kh�ng n�i dối. Danh từ "c�i xe" chỉ l� một h�nh ảnh ng�n ngữ, một tiếng n�i, một t�n gọi, một lối chỉ định c� t�nh c�ch qui ước, c�i gọng, c�i th�ng, c�i b�nh v. v... "

C�ng thế ấy, "ch�ng sanh", "con người", "t�i", chỉ l� những danh từ, những chữ kh�ng tương ứng ch�nh x�c với một c�i g� đơn thuần nguy�n vẹn, thật sự hiện hữu. Kh�ng c� c�i g� như một thực thể đơn thuần, hiện hữu trong thực tế m� c� thể gọi như vậy. Trong � nghĩa c�ng tột, chỉ c� năng lực lu�n lu�n biến đổi. Tuy nhi�n danh từ "cấu th�nh" kh�ng phải chỉ li�n quan đến vật chất v� t�nh chất của vật chất được gọi l� Sắc (r�pa) m� cũng bao h�m lu�n phần tinh thần, t�m v� t�nh chất của t�m được gọi l� Danh (N�ma). Do đ�, T�m cũng l� một sự phối hợp, giống như thể x�c l� một sự phối hợp.

N�i rằng T�m l� sự phối hợp của nhiều tư tưởng, kh�ng c� nghĩa rằng những tư tưởng ấy đồng thời hiện hữu, c�ng tồn tại trong một l�c, như những th�nh phần của c�i xe. Đ�y l� sự nối tiếp li�n tục của những chập tư tưởng cũng gọi l� s�t na t�m; một tiến tr�nh kh�ng gi�n đoạn của những tư tưởng � khi l� những tư tưởng s�n hận, l�c th� tư tưởng từ bi, khi th� tư tưởng phiền n�o, l�c lại l� tư tưởng an vui, phục vụ v.v..; một sự nối tiếp li�n tục kh�ng gi�n đoạn, v� c�ng tận. Mỗi chập tư tưởng ph�t sanh, tồn tại rồi hoại diệt, nhường chỗ cho một chập kh�c, những chập tư tưởng li�n tục nối tiếp nhau, chập n�y đến chập kia, v� c�ng nhanh ch�ng, đến đỗi ta c� một cảm tưởng như c� một c�i g� đơn thuần, nguy�n vẹn, kh�ng biến đổi gọi l� "T�m". Nhưng trong thực tế, kh�ng c� c�i g� trường tồn bất biến m� chỉ c� sự tr�i chảy của những chập tư tưởng kế tiếp nối đu�i nhau, c� thể s�nh với sự tr�i chảy của một d�ng s�ng. Từng giọt nước kế tiếp nối đu�i nhau v� tr�i chảy nhanh ch�ng đến đỗi ta c� cảm tưởng như c� một c�i g� nguy�n vẹn, một thực thể kh�ng biến đổi gọi l� con s�ng. Nhưng đ� chỉ l� một cảm tưởng, một ảo tưởng. Trong thực tế, d�ng s�ng lu�n lu�n tr�i chảy, lu�n lu�n biến đổi. C�ng thế ấy, kh�ng c� một c�i g� l� một thực thể nguy�n vẹn kh�ng thay đổi gọi l� c�i t�m m� chỉ c� sự li�n tục nối tiếp của những chập tư tưởng, một d�ng tư tưởng ph�t sinh rồi hoại diệt. Nếu t�i n�i rằng buổi s�ng t�i băng qua con s�ng v� buổi chiều t�i băng trở lại, cũng qua con s�ng ấy; tr�n thực tế c� phải t�i băng qua v� băng trở lại cũng một con s�ng ấy kh�ng? Con s�ng m� t�i băng qua buổi s�ng v� con s�ng m� t�i băng qua buổi chiều c� phải l� một kh�ng? Nước s�ng m� t�i băng qua buổi s�ng c� phải l� nước s�ng m� t�i băng qua buổi chiều kh�ng? Vậy nước buổi s�ng hay nước buổi chiều l� con s�ng hay c� hai con s�ng, một con s�ng buổi s�ng v� một con s�ng buổi chiều? V� nếu t�i băng qua con s�ng v�o l�c buổi trưa, vậy lại c�n c� một con s�ng buổi trưa chăng? Suy luận như vậy, ch�ng ta sẽ thấy rằng mỗi giờ, mỗi ph�t, mỗi gi�y,mỗi khoảnh khắc đều c� một con s�ng kh�c biệt. Như vậy th� đ�u l� c�i trọn vẹn m�i m�i tồn tại gọi l� con s�ng? Như thế, con s�ng chỉ tồn tại như một danh từ. Bằng một c�ch qui ước để được tiện lợi trong sự th�ng cảm với nhau, ch�ng ta đồng � gọi l� con s�ng những giọt nước ri�ng biệt nối tiếp nhau tr�i chảy v� c�ng tận. C�i T�m cũng y hệt như thế. T�m chỉ l� một luồng tr�i chảy của những tư tưởng nối tiếp v� c�ng tận. Ch�ng ta kh�ng thể n�o chỉ ri�ng một tư tưởng đang th�ang qua v� n�i: "đ�y l� c�i t�m của t�i, đ�y l� c�i t�m thường c�n kh�ng biến đổi của t�i". Nếu tư tưởng ấy l� c�i t�m thường c�n kh�ng biến đổi th� l�m sao trong một l�c c� những tư tưởng tốt đẹp, v� chớp nho�ng thay đổi tư tưởng xấu xả C�n nếu tư tưởng th�n �i n�y cũng l� c�i t�m thư�ng c�n v� kh�ng biến đổi của t�i th� ra t�i c� hai c�i t�m thường c�n v� kh�ng biến đổi, v� hai c�i t�m đối nghịch nhau. Nếu tự đặt ra những c�u hỏi d�i d�i như vậy theo chiều hướng n�y, ta sẽ đi đến một kết luận l� kh�ng c� một c�i g� tương tợ như c�i t�m bất di bất dịch m� chỉ c� một danh từ, một phương tiện để diễn đạt sự li�n tục nối tiếp của những tư tưởng. C�i xe, con s�ng, danh sắc, tất cả chỉ l� những phối hợp, những sự cấu th�nh. Kh�ng c� g� tự n� c� đặc t�nh vững bền, trường tồn, kh�ng biến đổi; v� c�ng thế ấy, T�m chỉ l� một danh từ diễn đạt d�ng tr�i chảy của những tư tưởng li�n tục th� sự phối hợp t�m - vật l� - danh sắc- gọi l� con người, kh�ng thể l� một đơn vị nguy�n vẹn thường c�n kh�ng biến đổi, chỉ l� một danh từ, một phương tiện qui ước.

Khi sự ph�n t�ch tỉ mỉ v� c�ng phu ấy kh�m ph� rằng kh�ng c� một con người m� chỉ c� một tiến tr�nh, kh�ng c� người h�nh động m� chỉ c� h�nh động, ch�ng ta đi đến một kết luận rằng kh�ng c� người chết m� chỉ c� tiến tr�nh của sự chết. Di chuyển l� một tiến tr�nh. Đi l� một tiến tr�nh. Chết l� một tiến tr�nh. Kh�ng c� một nh�n vật hay một nguy�n lực ẩn n�p ph�a sau tiến tr�nh di chuyển hay tiến tr�nh đi, cũng như kh�ng c� một nh�n vật hay nguy�n lực n�o ph�a sau tiến tr�nh chết. Quả thật l� một kh�m ph� kỳ diệu, thần khải; v� khi nhận thức được như vậy, bao nhi�u lo �u, bao nhi�u sợ sệt li�n quan đến sự chết đều tan biến; v� ng�y n�o nhờ gia c�ng tham thiền suy niệm như vậy, ch�ng ta dứt bỏ được quan kiến sai lầm b�m v�u v�o sự vật v� l�m m� mờ mọi nhận định về sự vật của ch�ng ta; chừng ấy ch�ng ta mới c� thể ph�t huy tr� kiến minh mẫn v� chỉ c� tr� huệ ấy mới rọi s�ng cho ch�ng ta thấy r� thực tướng của sự vật; chỉ đến chừng ấy ch�ng ta mới nhận thức rằng kh�ng c� ai đang chết m� chỉ c� tiến tr�nh của sự chết, cũng như kh�ng c� ai đang sống m� chỉ c� tiến tr�nh của sự sống. Gia c�ng thực h�nh qu�n niệm như vậy, c� nghĩa l� dần dần ch�ng ta sẽ dứt bỏ được th�i quen kh�ng tốt đ� nhiễm s�u v�o đời sống ch�ng ta l� tự đồng nhất m�nh với tiến tr�nh h�nh động bằng th�n, khẩu, �, v� do đ�, thay v�o đ� bằng gi�o l� V� Ng�. Suy niệm như vậy, ch�ng ta mới cởi mở dần dần, nới rộng c�i tự ng� để vượt ra khỏi mọi luyến �i r�ng buộc; chừng ấy ch�ng ta mới c� thể vui vẻ, kh�ng lo sợ, b�nh tĩnh đối diện với hiện tượng chết một c�ch mạnh dạn an nhi�n. (tr�ch một đoạn trong Tử Niệm của V� Danh thị). Thế cho n�n Sư Ikkyu n�i: "Nếu ngươi cho l� c� đến c� đi, th� đ� l� ảo tưởng của ngươi m� th�i. Kh�ng c� một ai đến, một ai đi v� cũng chẳng c� nơi n�o để đến để đi. V� kh�ng c� người đến đi v� cũng chẳng c� nơi n�o đến đi th� con đường cũng kh�ng thực sự hiện hữu. Như thế để ta chỉ ngươi con đường Kh�ng Đến Kh�ng Đi".

Với những lời n�i sắc b�n đập thẳng v�o t�m thức, Sư Ikkyu đ� v�n bức m�n V� Ng� l� Niết B�n cho đệ tử v� Ninakawa thỏng tay an nhi�n đi v�o c�i V� C�ng với nụ cười giải tho�t tr�n m�i. Nụ cười Ninakawa l� nụ cười của Phật, một nụ cười gi�c ngộ.

C�u truyện thật đẹp; thật tuyệt vời, thật cảm x�c. C�u truyện đ� l� một ẩn dụ cho sự gi�c ngộ rốt r�o, tột c�ng. Ch�ng ta phải chết đi để sống lại; ch�ng ta phải chết đi con người đầy tham lam s�n hận si m� để sống lại thật tr�n đầy an lac giải tho�t. C�i chết của Ninakawa kh�ng phải l� c�i chết vật l� tầm thường, đ� chỉ l� một chuyến viễn du, một cuộc h�nh tr�nh, một bước ch�n đi v�o một thế giới kh�c, bắt đầu một cuộc sống kh�c. Nếu bạn c� thể chết với nụ cười giải tho�t tr�n m�i th� bạn đ� biết nghệ thuật chết; v� tinh hoa của tất cả mọi t�n gi�o đều nằm gọn trong nghệ thuật Chết đ�.

H�y chết như Ninakawa đ� chết!

H�y cười như Ninakawa đ� cười!

Nụ cười Ninakawa! Nụ cười Chư Phật!

X�ch nước qua đ�y

Đai tre ải đứt

Th�ng vỡ đ�y tung

Nước �o ra hết

Đ�u c�n đ�y nước trăng trong

Hư kh�ng c�n lại tay kh�ng hững hờ

H�y bu�ng bỏ đi! Đừng nắm giữ g� cả! H�y để nước tr�o ra, h�y để b�ng trăng tan biến đi; c� như thế bạn mới c� thể thoải m�i ngước mặt l�n nh�n v�nh trăng thực thụ đang chiếu s�ng th�i hư; h�y tận hưởng niềm an lạc giải tho�t đ�; h�y để t�m bạn thanh tho�t trống rỗng như bầu trời lồng lộng tr�n cao kia; v� một khi bạn đ� nếm được cảm gi�c thanh tho�t tự tại đ� rồi th� bạn sẽ mặc nhi�n hiểu được � nghĩa Sự Sống cũng như � nghĩa C�i Chết.

Tay t�i rỗng kh�ng chẳng c� vật g�
T�m t�i rỗng kh�ng chẳng c� vật g�.
Nụ cười Ninakawa! Nụ cười Chư Phật!
Tịch tịch Lăng Gi� nguyệt
Kh�ng kh�ng độ hải chu
Tri kh�ng, kh�ng gi�c hữu
Tam muội nhiệm th�ng chu
Huệ Minh Thiền Sư
Trăng Lăng Gi� lặng s�ng
Biển cả chiếc thuyền kh�ng
Thấu triệt Kh�ng v� C�
Giải tho�t bước thong dong
( tạm dịch thay lời kết )
Virginia, dịch xong ng�y 30/5/01
Tỳ Khưu Ni TN Minh T�m